برنامهريزي حمل و نقل شهري
مقدمه
برنامهريزي فعاليتي است كه توسط انسانها و براي آنها انجام ميشود. برنامهريزي آيندهگرا بوده و خوشبينانه است. برنامهريزي شهري و منطقهاي شامل تنظيم الگوهاي قضايي در راستاي زمان است. آرايش فضاها برنامهريزي نيست: بلكه هدف فرآيند ديگري است كه فرايند برنامهريزي نام دارد. برنامهريزي حمل و نقل قسمتي از اين فرايند است.
طي 30 سال اخير حجم وسيعي از اطلاعات جمعآوري شده و كتابها و مقالههاي زيادي درباره فرايند برنامهريزي حمل و نقل نوشته شده است. چند نمونه از اين كتابها جزو مراجع آورده شده و به خوانندگان علاقهمند توصيه ميشود به آنها رجوع كنند. يكي از اين مراجع مقدمهاي بر پيشبيني تقاضاي حمل و نقل شهري (متن خودآموز) است كه بخشي از مطالب اين فصل با تغييرات از آن گرفته شده است (1977، FHWA).
برنامهريزي حمل و نقل شهري فرايندي است كه به تصميمگيري درباره سياستها و برنامههاي حمل و نقل منجر ميشود. هدف از فرآيند برنامهريزي حمل و نقل، تهيه اطلاعات موردنياز براي تصميمگيري درباره زمان و مكان اصلاحاتي است كه بايد در سيستم حمل و نقل ايجاد شود تا سفر و الگوهاي توسعه زميني، هماهنگ با اهداف و مقاصد جامد ترفيع و بهبود يابند.
برنامة كاري هماهنگ دو نقش دارد. كليه اقدامات برنامهريزي حمل و نقل شهري و وابسته به حمل و نقل را كه براي سال بعد يا دو سال بعد پيشبيني ميشود، مشخص ميكند و كارهايي را كه با ياري دولت مركزي بايد انجام شود تعيين ميكند.
طرح جامع حمل و نقل
در تدارك جامع حمل و نقل به منظور هدايت اصلاحات در سيستم حمل و نقل، دو بخش وجود دارد. بخش مديريت سيستمهاي حمل و نقل و بخش بلندمدت كه اين دو براي تعيين برنامة اصلاح حمل و نقل با يكديگر همكاري ميكنند.
1- بخش مديريت سيستمهاي حمل و نقل
كلمه كليدي در اينجا مديريت است. بخش مديريت سيستمهاي حمل و نقل تا آنجا كه امكان دارد به مؤثرسازي سيستمهاي حمل و نقل موجود و به پيشبيني نيازهاي كوتاه مدت حمل و نقل ميپردازد. خودروها، تاكسيها، كاميونها، پايانها، حمل و نقل عمومي، عابران پياده و دوچرخهها، همگي بخشهايي از سيستم حمل و نقل شهري هستند. چهار استراتژي اصلي براي افزايش كارايي سيستم عبارت از: اقدامهايي براي اطمينان از استفاده مؤثر از فضاي موجود جاده، اقدامهايي براي كاهش استفاده از وسيله نقليه در مناطق پر ازدحام، اقدامهايي براي افزايش خدمات حمل و نقل عمومي و اقدامهايي براي اصلاح كارايي مديريت داخلي.
ابزار برنامهريزي براي استفاده برنامهريزان حمل و نقل به منظور تجزيه و تحليل جزئيات راهحلها و ارائه توصيههاي منطقي به تصميمگيرندگان توسعه يافتهاند. به دليل اهميت اين بخش، فصلي جداگانه به اين عنوان اختصاص يافته است.
2- بخش بلندمدت
به منظور تأمين نيازهاي بلندمدت حمل و نقل در منطقة شهري، بخش بلندمدت، تسهيلاتي را كه بايد ساخته شود و همچنين تغييرات اساسي در تسهيلات موجود و سياستهاي راهبردي بلندمدت را شناسايي ميكند. اين بخش از برنامهريزي حمل و نقل براي مثال، ممكن است سياستهاي آيندة گسترش كاربري زمين را با اضافه كردن يك مسير بزرگراه با راهاندازي سيستم اتوبوس بررسي كند.
همچنين در بخش مديريت سيستم حمل ونقل، بيش از آنكه تصميمي اتخاذ شود بايد گزينههاي بلندمدت متعددي مورد ارزيابي قرار گيرد. بنابراين ابزار برنامهريزي براي تجزيه و تحليل گزينههاي بلندمدت بايد پيشرفت كند. اين ابزار همچنين اطلاعاتي را ارائه ميدهد كه به تصميمگيرندگان كمك ميكند تا بهترين راهحلها را انتخاب كنند. به عبارت ديگر پيشبيني تقاضاي سفر نقش مهمي را به عنوان كمككننده به ابزار برنامهريزي مورد استفاده در ارزيابي راهحلها بازي ميكند.