مقاله بتن بتنهاي توانمند و ويژه:
مقدمه
سالهاي زيادي است که از بتن بعنوان يک ماده ساختماني مهم و با تحمل فشارهاي بالا جهت ساخت و ساز انواع سازهها استفاده ميشود. ضعف اين ماده مهم و پر مصرف ساختماني در مقابل کشش با قرار دادن آرماتور تا حد زيادي جبران شده است. در سالهاي اخير و با بررسي دوام سازههاي بتني مسلح بويژه در مناطق خورنده و سخت براي بتن نظر اکثر کارشناسان و دست اندرکاران کارهاي بتني به اين مسأله جلب شده است که مقاومت به تنهايي نميتواند جوابگوي کليه خواص مربوط به بتن بخصوص دوام آن باشد و لازم است در طراحي بتن براي مناطق مختلف علاوه بر مسأله مقاومت و تحمل بارها در طول مدت بهرهدهي، پايايي و دوام آن نيز مد نظر قرار گيرد. در حال حاضر با اضافه نمودن مواد مختلف بتن و تغييرات در طرح اختلاط ميتوان به بتنهايي دست يافت که بدون تغيير قابل ملاحظه در مقاومت آنها از نقطه نظر دوام به بتنهايي با دوام بالا دست يافت. مسأله محيط زيست و آلودگي آن نيز در سالهاي اخير نظر جهانيان را بخود معطوف ساخته است. کاربرد مواد و مصالحي که در ساخت آن آلودگي کمتري به محيط منتقل گردد و همچنين برداشت مصالح طبيعي که کمتر محيط را تخريب نمايد، مورد توجه خاص قرار دارد. در اين راستا محدوديت کاربرد سنگدانهها، دستيابي به مواد جديد و نيز استفاده از مواد زائد کارخانهها و آلايندههاي محيط زيست در بتن در رأس برنامههاي تحقيقاتي پارهاي از کشورهاي جهان قرار گرفته است.
علاوه بر خود بتن و مصالح تشکيل دهنده آن در سالهاي اخير بر روي آرماتور مصرفي در سازههاي بتني مسلح نيز تحولاتي صورت گرفته است. بعنوان مثال و براي پرهيز از خطر خوردگي آرماتور، از فولادهاي ضد زنگ و نيز آرماتورهاي ساخته شده با الياف مختلف پلاستيکي و پليمري در محيطهاي بسيار خورنده استفاده ميشود. کار بر روي عملکرد دراز مدت چنين موادي هنوز ادامه دارد.
در مقاله اخير به چند مورد از بتنهاي جديد که چند سالي است از آنها در صنعت ساخت و ساز براي سازههاي بتني استفاده ميشود اشاره شده و مواد جديد مورد استفاده در بتن که تحقيقات روي آنها هنوز ادامه دارد، نيز بيان خواهد شد. بعنوان مثال بتنهاي با مقاومت زياد و بتنهاي توانمند و با عملکرد بالا در اين خصوص جايگاه ويژهاي دارند. کاربرد الياف و مواد مختلف در بتن براي افزايش نرمي آن و مقاومت در مقابل بارهاي ضربهاي و نيروهاي ناشي از زلزله مورد ديگري از بتنهاي خاص ميباشد. با نگرشي عميق به مسأله دوام بتن و ضمن تأمين مقاومت لازم، کاربرد بتنهاي با کارايي بالا که اجراي آن را نيز آسان ميسازد در برنامه کار مراکز بسياري قرار گرفته و برخي از اين بتنها با اضافه کردن افزودنيهاي مختلف به آنها، اينک وارد صنعت بتن شدهاند.
بتن با مقاومت زياد :
امروزه بر اساس تکنولوژي رايج بتن، ساخت بتنهاي با مقاومتهاي فشاري زياد و دور از انتظار که ميتواند براي طراحي سازههاي اجرايي رايج مورد استفاده قرار گيرند، امکانپذير ميباشد. اگر چه اغلب آييننامههاي بتن هنوز مقاومت بتن مورد استفاده در سازهها را به MPa 60 محدود ميکنند، اما آييننامههاي جديد اخيراً حدي بالاتر از MPa 105 را نيز در نظر گرفتهاند ] 1 [. ساخت بتنهاي با مقاومت زياد و در حد MPa 120 و کاربرد آن در ساختمانهاي بلند در کشورهاي پيشرفته دنيا رواج يافته است. اين مقاومت با اضافه نمودن مواد ريز و فعال به سيمان تا حدي افزايش يافته که بتنهايي با مقاومتهاي فشاري بين MPa 200 و MPa 800 و مقاومتهاي کششي بين MPa 30 و MPa 150 در نمونههاي آزمايشگاهي بدست آمده است. براي دستيابي به چنين مقاومتهايي لازم است تغييراتي در طرح اختلاط داده و از مواد و افزودنيهاي جديدي استفاده نمود.
از عوامل مهم در رسيدن به چنين مقاومتهايي استفاده از سنگدانههاي مقاوم و کاهش حداکثر اندازه سنگدانه در مخلوط بتني براي همگني بيشتر آن ميباشد. همچنين با استفاده از مواد بسيار ريزدانه و با اندازههاي کمتر از دهم ميکرون ميتوان مجموعهاي متراکمتر و با تخلخل بسيار کم که بالاترين وزن مخصوص را خواهد داشت، تهيه نمود. در بتنهاي با مقاومت زياد بايستي تا حد ممکن نسبت آب به سيمان (w/c) را کاهش داد (امروزه حتي نسبت 18/0 = w/c استفاده شده است) که در اين حالت بعضي دانههاي سيمان هيدراته نشده بصورت مواد ريزدانه پرکننده، دانسيته را افزايش داده و در نتيجه سبب افزايش مقاومت ميشوند. بديهي است براي تأمين کارايي چنين مخلوطهايي با آب بسيار کم لازم است از روان کننده ها، فوق روانکننده ها و پخش کننده ذرات ريز در بتن استفاده نمود. براي افزايش نرمي چنين بتنهايي (با افزايش مقاومت شکنندگي و تردي بتن افزايش مييابد) ميتوان به آنها اليافهاي کوتاه اضافه نمود. در ساخت چنين بتنهايي (مقاومت در حد فولاد و بالاتر) از روشهاي سخت شده تحت فشار و دما براي عمل آوري بتن و تأمين مقاومت اوليه زياد استفاده ميگردد.
جدول 1- مشخصات بتن بکار رفته در يک ساختمان بلند در مونترال کانادا
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بتن هاي با کارايي بسيار زياد (بتن خود متراکم) :
امروزه در بعضي کشورهاي جهان و بويژه در ژاپن بتن جديدي با کارايي بسيار بالا که نياز به لرزاندن نداشته و خودبخود متراکم ميگردد ساخته شده و در برخي پروژهها اجرا شده است. با داشتن کارايي بسيار زياد اين بتن در اجرا، خطر جدايي سنگدانهها و خمير را نداشته و در عين حال از مقاومت زياد و دوام نسبتاً بالايي برخوردار است. در طرح اختلاط اين بتن، موارد زير در نظر گرفته شده است.
ميزان شن در اين بتن حدود 50 درصد حجم مواد جامد بتن بوده و در آن ماسه به ميزان 40 درصد حجم ملات استفاده شده است. نسبت آب به مواد ريزدانه و پودري بر اساس خواص مواد ريز بين9/0 تا 1 انتخاب ميشود. براي تعيين ميزان نسبت آب به سيمان و مقدار فوق روان کننده مخصوص مصرفي با استفاده از روش ميز رواني، مقدار بهينه با آزمون و خطا تعيين ميگردد ]2و3[.
بتن با سنگدانه بازيافتي :
امروزه با توجه به پيشرفت جمعيت و مشکل فضا در شهرهاي بزرگ براي ساخت و ساز لازم است ساختمانهاي قديمي بتني تخريب و بجاي آن ساختمانهاي بلند جديد احداث شوند. در کشور ژاپن و چند کشور اروپايي که زمين و فضاي لازم براي ايجاد بنا ارزش ويژهاي دارد و همچنين براي جلوگيري از مسائل محيطزيستي که از تخريب ساختمانها ناشي ميشود و کاربرد مصالح آن در بناي جديد تحقيقات وسيعي در ساخت بتن با سنگدانه بازيافتي (خورد کردن بتن قديم و استفاده از آن بعنوان سنگدانه در بتن جديد) در حال انجام است. بعنوان مثال در کشور هلند هر سال حدود 10 ميليون تن مصالح ناشي از تخريب ساختمانهاي بتني که حدود 3/1 حجم بتن مورد نياز در ساخت ساختمانهاست، توليد ميشود. قرار است نيمي از اين مصالح در بتنهاي جديد استفاده شوند. در حال حاضر تحقيقات روي ميزان جمعشدگي و خزش و دوام اين بتنها ادامه دارد تا در قرن بيست و يکم کاربرد وسيعتر آن را امکانپذير سازد.