حاشيه نشيني و مشكلات آن
فهرست مطالب
فصل اول 3
كليات 3
مقدمه: 4
بيان مسئله: 7
اهداف تحقيق: 12
روش تحقيق: 13
مفهوم حاشيه نشيني: 14
تفاوت حاشيه نشيني و زاغه نشينيك 15
تهديدات: 16
تاريخچه و روند حاشيه نشيني در جهان: 18
فصل دوم 28
گسترش شهرها 29
تفاوت حاشيه نشيني در غرب و كشورهاي جهان سوم 30
نحوه سكونت حاشيه نشينان 32
مهاجرت و حاشيه نشيني 38
علل مهاجرت: 39
فقر و حاشينه نشيني 39
فرهنگ فقر (اسكارلوئيز) 39
جدائي گزيني فضايي: 42
فصل سوم 44
روند حاشيه نشيني درايران 44
تحليلي از حاشيه نشيني درايران 45
روند حاشيه نشيني درايران 53
تاريخچه حاشيه نشيني در ايرانك 54
انواع مساكن نابهنجار: 59
وضعيت خاص مهاجرت به تهران پس از انقلاب 67
سابقه و نحوه برخورد با پديده حاشيه نشيني درتهران 81
فصل چهارم 84
تاريخچه شكل گيري تهران و تكامل آنك 89
ديدگاه آقاي دكتر منصور خليلي عراقي: 89
توسعه تهران از سال 1200 تا 1371 ه.شك 94
دوران تحولات شهر نشيني درتهران 95
گسترش فضايي شهر تهران و پيدايش شهركهاي اقماري: 104
آغاز مرحله جديد وسياست طرح توسعه تهران: 113
مهاجرت مستقيم: 127
مهاجرت نيمه مستقيم: 127
نتيجه گيري: 139
منابع 142
فصل اول
كليات
مقدمه:
جمعيت انبوهي كه در شهرها ، شهركها و آباديهاي اطراف تهران و مناطق فقيرنشين داخل تهران زندگي مي كنند وبا رشد بي رويه اي افزايش مي يابد، درواقع اغلب همان كساني هستند كه درمفابله با محدوديتهاي پيش گفته، عدم توانايي مالي در تهيه مسكن درداخل محدوده شهر تهران يا مشكلات ديگر در محل سكونت فبلي، مسكن خود را به خارج از محدوده يا مناطق حاشيه اي داخل شهر منتقل كرده اند و در عمل بايد جزء جمعيت شهر تهران به شمار آيند.
چرا كه هيچ يك از اين محلات، آباديها، شهركها و حتي شهرهايي كه جمعيت آنها به سرععت رشد مي كنند مانندمحله هاي فقير نشين داخل شهر جاذبه اي جز مجاورت با شهر تهران ندارند كه البته وجود رفاه نسبي، تفريح و سرگرمي براي مردم بويژه براي جوانان از عوامل مهم جذب كننده در شهرهاي بزرگي چون تهران بوده است.
افزايش جمعيت شهر تهران و به همراه آن گسترش فيزيكي شهر واضافه شدن فواصل شهري، ارائه خدمات را مشكل و گران گرده و مسائلي نظير كمبود، گراني، نامناسب و غير بهداشتي و بالاخره فرسوده، بودن مسكن ، كمبود آب وبرق، تلفن، كمبود فضاي سبز ، آلودگي و ترافيك . كمبود فضاي آموزشي، كمبود امكانات پزشكي و دهها مشكل ديگر را به وجود آورده است.
بايد خاطرنشان كرد كه افزايش جمعيت در خارج از محدوده خدماتي كه به طور مستقيم و درموارد غير مستقيم از خدمات شهري استفاده مي كنند باعث شده اين مشكلات از عمق و وسعت بيشتري برخوردار گرديده و مشكل جديدي را در زندگي شهري بوجود بياورد كه ما از آن تحت عنوان حاشيه نشيني نام مي بريم.
افرادي كه د راين مناطق ساكن مي شوند كساني هستند كه توانايي تهيه مسكن درمناطق ديگر شهر كه از امكانات و خدمات نسبتاً بيشتري برخوردار هستند را ندارند.
اغلب ساكنان اين مناطق را شهر نشينان يا روستائيان مهاجر فقيري تشكيل مي‌‌دهند كه جهت تأمين هزينه هاي زندگي در داخل شهر مشغول به كار بوده و براي رسيدن به محل كار بايد هر روز مسافت زيادي را طي كنند. بنابر اين رفت و آمد و هزينه هاي آن از مسائلي است كه براي اين افراد از اهميت خاصي برخوردار است.
كمبود آب و فقدان سيستم آبرساني مناسب نيز از مشكلات ديگري است كه اهالي اين مناطق با آنان روبه رو هستند به نحوي كه در بعضي از اين مناطق، آنها مجبود به خريد آب از تانكرهاي حامل آب مي باشند.
فقدان سيستم جمع آوري زباله و شبكه فاضلاب و هزينه هايي كه دفع زباله به همراه دارد موجب بروز آلودگي در اين مناطق گرديده واين آلودگي و بيماريهاي ناشي از آن به دليل فقيرنشين بودن آين مناطق و عدم وجود حمايت هاي اجتماعي امكان تشديد ففر اقتصادي را فراهم مي سازد.
تراكم جمعيت و نامناسب بودن مسكن فقر مالي و فرهنگي، فقدان تاسيسات و تسهيلات شهري از جمله مشكلاتي مي باشند كه ساكنين اين مناطق را آنها روبرو هستند.
اگر از ديدگاه تئوريك به اين موضوع نگريسته شود مي توان مشاهده كرد كه مشكلات ناشي از حاشيه نشيني داراي پيامدهاي اجتماعي رواني به عنوان يك عامل مهم درحفظ نظم و ثبات اجتماعي مورد توجه قرار گرلفته و ميزان گرايش به رفتار ضد اجتماعي كه معمولاً انتظار مي رود در ناطق حاشيه نشين از درجه بالائي برخوردار باشد وامكان رواج اخرافات اجتماعي و فرهنگي واقتصادي را در ميان ساكنان اين مناطق افزايش دهد بررسي مي شود.
بيان مسئله:
در كشورهاي در حال توسعه به علت رشد سريع جمعيت و عوامل گوناگون مانند عدم تقسيم مناسب امكانات شهري، مسئله مهاجرت از روستاها و شهرهاي كوچك به سوي شهرهاي بزرگ يك امر عاديست. درايران نيز از اين بعد به علت مسائل خاص جغرافيائي و ديگر مسائل شهرهاي بزرگ خصوصاً شهري مانند تهران، دچار مشكل مهاجرت گرديده اند. د ررژيم گذشته در بيش از سه دهه، تهران چنان رشد يافت كه با گذشته خود فاصله گرفت.
از سال 1356 و با شروع انقلاب و آشوبهاي شهري و بعد از آن ، چنگ تحميلي باعث گرديد كه افراد بيكار ساكن د ر روستاهاي كوچك و بزرگ و شهرهاي كوچك، جهت يافتن كار هر چند كاذب روانه شهرهاي بزرگ بخصوص حاشيه تهران گردند.
اين مهاجران به علت فقر اقتصاد ي و گراني مسكن، قادر به خريد خانه در تهران نبودند، و در نتيجه به حاشيه هاي اين شهر كه در حال حاضر عمدتاً در حوزه حومه جنوب تهران قرار دارند. هجوم برده اند و به علت برخورد قاطع با اين مهاجران و عدم برنامه ريزي جامع و مناطق، حريم تهران گسترش بي رويه‌اي يافته تا آنجا كه روستاهاي چند سال گذشته به شهركهاي بزرگ فاقد امكانات رفاهي، آموزشي، درماني و … تبديل گرديدند.
به طور نمونه مي توان به جاده نظامي د رمسير جاده ري- ورامين اشاره كرد كه در سال 1356 فقط سه خانوار در آن زندگي مي كردند ولي امروز دهها هزار نفر جمعيت دارد.
به طور كلي مجموعه روستاها و شهركهاي حوزه جنوب حومه تهران امروز با كمبود امكانات رفاهي از طرفي و رشد جمعيت مهاجر از طرف ديگر و همچنين رشد مجتمع هاي ساختماني در بخشي از مناطق آن و عدم اعطاي مجوز ساخت و ساز در برخي ديگر از مناطق آن، مسائل و مشكلاتي را به وجود آورده است كه موجب نارضايتي مردم اين مناطق شده است.
ذيلاً خلاصه مشكلاتي را روستاها و محله هاي خارج از محدوده شهري (محلهاي حاشيه نشين) با آن مواجه اند عنوان مي شود:
1- مسكن:
كمبود مسكن در اين نقاط مسئله اي حاد گشته است. عدم اجازه ساخت وساز از طرفي و رشد جمعيت كه خصيصه ذاتي روستائيان مهاجر است از طرفي ديگر باعث ايجاد مشكلات و نابسامانيهائي درآن خانواده ها نهايتاً جامعه شده است.
2- مشكلات شهري:
تشكيل اين روستاها و شهرك ها در حريم شهر موجب شده تا در حوزه خدمات شهري قرار نگيرد و عدم خدمات رساني و تامين امكانات مورد نياز شهركها و روستاهاي واقع د رحريم باعث شده تا اين محلمه ها همواره با مشكلات بهداشتي، آموزشي، خدماتي و … مواجه بوده كه به نارضايتي ساكنان آن نيز منجر گرديده است.
