فهرست مطالب

مديريت اجرا و نگهداري سيستم هاي آبياري 9

پيشگفتار: 9

الف) طرح توسعه: 9

ب) توضيحاتي درباره‌ي كتابچه راهنما: 9

اطلاعات و دستورالعمل‌ها: 11

ج) ثبت فعاليت ها: 11

نمودار طرح توسعه 12

مرحله‌ 1: شناسايي و بازديدهاي اوليه 13

اهداف اصلي: 13

روش ها: 14

1/1) شناسايي: 14

2/1) بازديد اوليه 15

1/2/1) تماس با افراد صاحب نفوذ: 15

2/2/1) معرفي طرح و موسسه‌ي مجري آن: 15

3/2/1) تبليغات و فعاليت هاي آگاه سازي: 17

مرحله‌ي 2: فعاليت هاي آگاه سازي 18

اهداف اصلي: 18

روش ها: 18

1/2) هدف از فعاليت هاي آگاه سازي: 19

2/2) جلسات گروهي: 20

اهداف اصلي: 25

روش ها : 25

اسناد:‌ 26

تجهيزات سمعي بصري: هيچ 26

اطلاعات و دستورالعمل : 26

3/3) تهيه‌ي طرح نظرسنجي: 28

4/3) روش هاي گردآوري اطلاعات: 28

1/4/3) مصاحبه هاي رسمي: 29

3/5/3) مصاحبه هاي انفرادي و گروهي: 35

مراحل برنامه ريزي و طراحي 36

تجهيزات سمعي بصري: 37

1/4) ايفاي نقش به عنوان تسهيل كننده: 37

2/4) بازديدهاي علمي: 37

1/2/4) معرفي و تشريح برنامه‌ي بازديد: 38

2/2/4) شناسايي سيستم هاي آبياري مناسب: 38

3/2/4) انتخاب سيستم هاي آبياري مناسب: 39

4/2/4) زمينه سازي براي برگزاري برنامه‌ي بازديد: 40

5/2/4) اجراي برنامه‌ي بازديد: 41

6/2/4) جلسه نهايي: 42

3/4) بررسي مشكلات و راه حل آن‌ها: 43

1/3/4) دستور جلسه‌ي جلسات مشكل يابي: 43

4/4) اجراي فعاليت هاي ترويجي كشاورزي: 47

زمان بندي: چند هفته پس از تكميل طرح اوليه (مرحله‌ي 3) 48

تجهيزات سمعي بصري: 48

1/1/5) اصول پايه اي فرآيند طراحي مشاركتي: 49

2/1/5) هدف كميته‌ي طراحي: 50

3/1/5) وظايف و اختيارات كميته‌ي طراحي: 50

4/1/5) تركيب كميته ي طراحي: 51

2/5) تشكيل كميته‌ي طراحي: 52

3/5) آموزش اعضاي كميته‌ي طراحي: 52

4/6) برگزاري برنامه هاي بازديد: 59

5/6) جلسات طراحي: 60

1/5/6) ارايه‌ي جزييات آريش سيستم: 60

2/5/6) گشت و گذار در مزرعه: 61

3/5/6) بازنگري آرايش سيستم: 62

4/5/6) همكاري كشاورزان روستاهاي مختلف: 63

5/5/6) انواع سيستم هاي توزيع: 64

6/5/6) تاسيسات رفاهي: 65

7/5/6) گزارش بازبيني آرايش سيستم: 66

2/7) ارايه‌ي آرايش نهايي سيستم: 72

مرحله 9: معرفي اعضاي گروه آبياري 86

اهداف تشكيل گروه آبياري: 87

اهداف تشكيل حوزه‌ي آبياري: 88

ساختار و وظايف اصلي گروههاي آبياري: 90

ساختار و وظايف اصلي حوزه‌ي آبياري: 93

مرحله 10: تشكيل گروه‌هاي آبياري 101

قواعد تشكيل گروه آبياري: 102

1/10) وظايف گروه‌هاي آبياري: 104

2/10) ساختار گروه آبياري 105

1/2/10) اعضا 105

2/2/10) هسته‌ي مركزي 107

3/2/10) كميته 108

3/10) تدوين قوانين و مقررات گروه آبياري: 110

1/3/10) قوانين و مقررات: 110

2/3/10) جريمه و مجازات: 114

4/10) تهيه‌ي فهرست عضويت گروه آبياري: 115

5/10) رسميت يافتن قوانين گروه آبياري: 116

6/10) انتخاب اعضاي كميته: 116

1/6/10) شرايط مورد نياز براي اعضاي كميته: 116

2/6/10) وظايف و مسئوليت هاي اعضاي كميته: 117

وظايف و مسئوليت هاي رئيس: 117

وظايف و مسئوليت هاي منشي/ خزانه دار: 118

3/6/10) نحوه‌ي انتخاب يا انتصاب اعضاي كميته: 119

3/6/10) عدم تشكيل گروه آبياري: 120

7/10) انتخاب نام براي گروه آبياري: 121

8/10) استخدام نيروي كار: 121

1/8/10) فعاليت يكي از اعضاي گروه آبياري به عنوان مدير آبياري: 122

مرحله 11: تشكيل حوزه‌ي آبياري 125

2/11) مباني تاسيس حوزه‌ي آبياري: 127

3/11) ساختار حوزه‌ي آبياري: 128

1/3/11) اعضا: 128

حقوق اعضاي حوزه‌ي آبياري: 129

وظايف و مسئوليت هاي اعضاي حوزه‌ي آبياري: 130

3/3/11) هيئت مديره: 131

وظايف و اختيارات هيئت مديره: 132

4/3/11) رئيس: 133

وظايف و اختيارات رئيس: 134

مرحله 12: تشكيل حوزه‌ي آبياري 140

5/12) فرم ثبت نام در حوزه‌ي آبياري: 144

نقطه‌ي عطف 2: حوزه‌ي آبياري تاسيس گرديد. 144

مرحله 13: تهيه و امضاي موافقت نامه‌ي طرح 145

گروه هدف: اعضاي هيئت مديره و شوراي حوزه‌ي آبياري 145

1/13) ارايه بازنگري موافقت نامه طرح: 146

2/13) امضاي موافقت نامه طرح: 147

1/2/13) رد موافقت، از جانب حوزه آبياري: 147

2/3/14) ممانعت از تحويل آب: 147

1/15) آموزش اعضاي گروهها و حوزه‌هاي آبياري: 152

1/1/15) آموزش اعضاي شورا و هيئت مديره حوزه آبياري: 152

2/1/15) آموزش كارمندان حوزه آبياري: 153

استفاده: 153

نگهداري: 153

3/1/15) آموزش گروههاي آبياري: 154

استفاده: 154

نگهداري: 154

گروه هدف: اعضاي شوراي هيئت مديره حوزه آبياري 155

كارمندان مسول: گرداننده تشكل و مهندس آبياري 155

زمان بندي: چند هفته پيش از آغاز مراحل احداث (مرحله 17) 155

اهداف اصلي: 155

روش ها: 155

اسناد: هيچ 155

تجهيزات سمعي بصري: فلوچارت شماره 1/16 155

1/16) اهداف تشكيل كميته احداث 155

2/16) وظايف و اختيارات كميته احداث: 156

2/16) وظايف و اختيارات كميته احداث: 156

2/16) تركيب كميته احداث سيستم: 156

4/16) تشكيل كميته طراحي: 157

5/16) آموزش اعضاي كميته نصب سيستم: 157

گروه هدف: اعضاي كميته نصب سيستم 158

كارمندان مسول: گرداننده تشكل و كارشناس آبياري 158

زمان بندي: در مدت نصب سيستم آبياري 158

اهداف اصلي: 158

روش ها: 158

اسناد: هيچ 158

تجهيزات سمعي بصري: هيچ 158

1/17) جلسات بازنگري فعاليت ها: 159

گروه هدف: حوزه آبياري وكليه مراجع خدمات رساني 160

كارمندان مسول: كاركنان موسسه مجري و گرداننده تشكل 160

اهداف اصلي: 160

روش ها: 160

اسناد: موافقت نامه خدمات رساني (1/18). 160

تجهيزات سمعي بصري: هيچ 160

1/18) نوع موافقت نامه خدمات رساني: 161

2/18) مفاد اصلي موافقت نامه: 161

3/18) تهيه موافقت نامه هاي خدمات رساني: 163

1/3/18)تهيه موافقت‌نامه خدمات‌رساني بين‌حوزه آبياري وشركت مجري‌طرح: 163

مرحله 19: بازبيني نهايي و انتقال مسئوليت استفاده و نگهداري 164

كارمندان مسول: گرداننده تشكل و مهندس آبياري 164

زمان بندي: حداكثر يك ماه پس از تكميل مراحل نصب سيستم (مرحله 17). 164

اهداف اصلي: 164

روش ها: 164

اسناد: موافقت نامه انتقال مسئوليت 164

تجهيزات سمعي بصري: هيچ 164

1/19) بررسي نهايي 165

2/19) تهيه و تصويب موافقت نامه انتقال مسئوليت به هيئت‌مديره حوزه آبياري: 165

3/19) پذيرش موافقت‌نامه انتقال مسئوليت از جانب شوراي‌حوزه آبياري: 167

4/19) مراسم امضاي موافقت نامه انتقال مسئوليت: 168

نقطه عطف 3: موافقت نامه انتقال مسئوليت امضا شد. 168

گروه هدف: اعضاي شورا و هيئت مديره حوزه و همچنين گروه آبياري. 169

اهداف اصلي: 169

روش ها: 169

اسناد: موافقت نامه خدمات رساني 170

تجهيزات سمعي بصري: هيچ 170

1/20) نظارت هاي منظم: 170

2/20) حل اختلافات: 170

3/20) داوري اختلافات: 171

 مديريت اجرا و نگهداري سيستم هاي آبياري

پيشگفتار:

هدف از نگارش كتاب حاضر آن است كه با توضيح كامل مراحل مختلف يك طرح، به گردانندگان تشكل هاي گروهي در زمينه‌ي اجراي وظايف محوله، كمك شود.

الف) طرح توسعه:

طرح توسعه شامل مراحل زير است:

– تهيه و جمع آوري اطلاعات

– فرايند برنامه ريزي و طراحي

– تشكيل گروه

– تجهيز گروه

– و سرانجام امور تكميلي.

هر يك از مراحل فوق به زير شاخه هايي تقسيم مي شوند. توضيحات كامل مراحل ياد شده در كتاب آمده است.

ب) توضيحاتي درباره‌ي كتابچه راهنما:

در ابتداي هر فصل يكي از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتداي آن كلياتي از اطلاعات ذيل درج گرديده است:

گروه هدف: در اين قسمت مشخص شده كه كدام فرد يا گروه كشاورزي در مرحله‌ي مورد بحث، مسئوليت دارد. گروه هدف مي تواند شامل كليه‌ي كشاورزان يك روستا و حومه‌ي آن، اعضاي گروههاي ويژه، اعضاي شورا، اعضاي هيئت مديره، كارگران فني حوزه‌ي آبياري  و غيره باشد.

كارمندان مسئول: در اين بخش از كارمنداني از موسسات دولتي يا خصوصي نام برده شده كه در مرحله‌ي مورد نظر، مسئوليت خاصي را برعهده دارند.

NGOها: سازمان هاي غير دولتي كه در زمينه هاي خاصي فعاليت دارند.

زمان بندي: مشخص مي كند طي چه زماني پس از اتمام يك مرحله، مرحله‌ي بعدي آن بايد آغاز شود.

اهداف اصلي: نتيجه اي است كه طي هر مرحله از طرح توسعه بايد حاصل شود.

روش ها: مشخص مي كند كه در هر مرحله از چه روشهايي مي توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهاي گروهي يا خصوصي، نظرسنجي، سخنراني، مباحثه، مشاهده و…)

اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارك خاصي مورد نياز است.

تجهيزات سمعي بصري: گردانندگان تشكل ها بايد در هنگام ملاقات با كشاورزان، از امكاناتي مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عكس استفاده كنند. بخصوص استفاده از فلوچارت براي جلب توجه و آموزش كشاورزان، در حين سخنراني توصيه مي‌شود. پس از چند جلسه، بروشور يا اطلاعيه اي كه حاوي خلاصه مطالب باشد، بايد بين كشاورزان توزيع شود. در ضميمه‌ي 2، متن كليه‌ي اطلاعيه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظايف ويژه‌ي گروه‌هاي آبياري عبارتند از:

• تهيه‌ي يك طرح اجرايي كه شامل جداول توزيع آب آبياري و الگوي كشت است.

• ارايه‌ي كليه‌ي اطلاعات لازمه، مانند الگوي كشت و نياز آبي به حوزه‌ي آبياري.

اطلاعات و دستورالعمل‌ها:

تحت اين عنوان و به منظور كمك به گردانندگان تشكل ها در راستاي اجراي مراحل طرح، يك سري اطلاعات كلي و دستورالعمل هاي مهم ارايه شده است.

در اين راستا براي بيان موضوعات مختلف ازنمادهاي متفاوتي استفاده شده است:

اطلاعات مهم و يا دستورالعمل.

توصيه به پرهيز از شرايطي ويژه يا عدم انجام كاري خاص.

فلوچارت هايي كه توصيه مي شود.

بروشور/ اطلاعيه اي كه بايد توزيع گردد.

كپي اسناد و ساير اطلاعاتي كه در ضميمه آمده است.

ج) ثبت فعاليت ها:

توصيه مي شود گردانندگان تشكل ها با استفاده از اطلاعات كلي مربوط به بازديدها، گزارش هايي تهيه و ارايه كنند. اين اطلاعات مي تواند شامل نام روستا، تاريخ بازديد، تعداد كشاورزان بازديد كننده، هدف از بازديد، موضوعاتي كه مورد بحث قرار گرفته، تصميمات گرفته شده وبالاخره ساير اقدامات مقتضي باشد.

 نمودار طرح توسعه

جمع آوري اطلاعات

مرحله‌ 1: شناسايي و بازديدهاي اوليه

گروه هدف: حاكم و ساير رهبران روستا

زمان بندي: يك يا دو هفته قبل از اطلاع رساني

اهداف اصلي:

 ارزيابي منطقه

 معرفي اجمالي طرح و موسسه‌ي مجري آن و همچنين تبيين اهداف طرح

معرفي و شرح اجمالي اهداف اطلاع رساني، قبل از تعيين تاريخ، زمان و هزينه‌ي برگزاري جلسات اطلاع رساني در روستا

 جمع آوري شماره تلفن هاي حاكم و كليه‌ي رهبران روستا

روش ها:

 برگزاري جلسات

اسناد: هيچ

امكانات سمعي بصري: هيچ

اطلاعات و دستورالعمل

1/1) شناسايي:

گردانندگان تشكل ها بايد پيش از بازديد اوليه كه نقطه‌ي رسمي آغاز طرح است، محل اجراي طرح را شناسايي، بافت جمعيتي آن را بررسي و اطلاعات ضروري مورد نياز براي انجام بازديدهاي اوليه را جمع آوري كنند. برخي از اطلاعات مورد اشاره در زير ذكر شده اند:

• نام روستا.

• نام و شماره تلفن حاكم روستا.

• نقشه هايي كه موقعيت روستا و راه‌هاي ارتباطي آن را مشخص مي كند.

• اطلاعات مربوط به مناطق زير كشت و تعداد خانوارهاي ساكن روستا.

• و ساير اطلاعات و اسناد.

بهتر است براي داشتن تصويري روشن از منطقه و برآورد فاصله‌ي روستاها و همچنين بررسي وضعيت جاده ها بازديد مختصري از منطقه‌ي اجراي طرح انجام شود.

2/1) بازديد اوليه

1/2/1) تماس با افراد صاحب نفوذ:

گردانندگان تشكل ها بايد با حاكم روستا يا ساير افراد ذي‌نفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهاي انجام آن را معرفي و تشريح كنند. در صورت عدم اطلاع رساني، ملاقات با آنان در مدت بازديد از روستا، كاري مشكل مي‌نمايد. در اين شرايط، گردانندگان تشكل ها تنها موفق به گفتگو با عده‌ي معدودي از بزرگان روستا خواهند شد.

 ملاقات هاي شخصي گردانندگان تشكل ها با سران روستاها، از اهميت بسزايي برخوردار است زيرا آنان مسئول انجام امور مقدماتي برگزاري جلسات (اطلاع رساني تاريخ، زمان و محل برگزاري جلسات و تاكيد بر اهميت حضور آنان در جلسات فوق) مي باشند.