فهرست مطالب

فصل اول : كليات 1

موقعيت جغرافيايي 2

بررسي نقش و جايگاه شهر در استان و حوضة نفوذ 2

فصل دوم : زمين‌شناسي منطقه 7

ناهمواريها و توپوگرافي شهرستان 8

زمين‌شناسي 10

وضعيت خاك 14

پوشش گياهي 16

تكتونيك 23

تاريخچة زلزله 24

فصل چهارم : روند توسعه شهر 38

تعيين معيارها و ضوابط 39

الگوهاي توسعه 44

شبكه فاضلاب 52

فصل اول :

كليات

موقعيت جغرافيايي شهرستان قوچان :

قوچان يكي از شهرهاي مرتفع شمال شرقي استان خراسان است و اين شهر در مسير شاهراه آسيايي مشهد به تهران قرار دارد . فاصله اين شهر تا مشهد در مسير اين جاده 132 كيلومتر و تا مرز ايران و تركمنستان 58 كيلومتر است / بدين ترتيب اين شهر از نظر جغرافيايي در مسير راههاي درگز و باجيگران ، نيشابور سبزوار ، شيروان و مشهد قرارگرفته است ، مسيري كه در واقع همان معبر و گذرگاه اصلي كاروانيان قديم و شاهراه ارتباطي جديد است . شهر قوچان در دشت قوچان و در عرض جغرافيايي 36.35 الي 37.45 و طول جغرافيايي 47.50 الي 59 قرار گرفته است . و اختلاف ظهر آن با تهران 25 دقيقه و قبله آن 51 درجه و 1 دقيقه و 7 ثانيه مي‌باشد . ارتفاع قوچان از سطح درياهاي آزاد 1217 متر مي‌باشد .

بررسي جايگاه و نقش شهر در استان ، شهرستان و حوزه نفوذ :

محدوده حوزه نفوذ شهر قوچان همان محدوده سياسي شهرستان قوچان  مي باشد و جهت شناخت شهر مي‌بايست جايگاه آن حوزه نفوذ مورد بررسي قرار داد و علاوه بر آن ويژگيهاي جمعيتي ، فرهنگي ، اقتصادي و … حوزه نفوذ را نيز بايد شناخت .

بدون ترديد مي‌توان گفت بخش عمده‌اي از فعاليتها و حيات شهرها به وضعيت حوزه نفوذ آنها وابسته مي‌باشد و هر چه شهر از حوزه نفوذ وسيعتري بهره‌مند باشد داراي جمعيت‌ ، بازار پويا ، حيات و رونق شهري بهتري خواهند بود چرا كه شهرها خود امكانات مورد نياز روستاها و حوزه نفوذ خود را تامين مي‌كنند و حوزه نفوذ شهري ، منابع مورد نياز شهرها همچون مواد غذايي اوليه بعضي از صنايع و … را تامين مي‌نمايند و بخصوص اين امر در مورد شهرهاي مياني و شهرستانها محسوستر مي‌باشد .

در منطقه شمال خراسان كه شهر قوچان در آن واقع شده است ، قوچان به دليل برخورداري از يك سري فاكتورها از حمله موقعيت اداري ، سياسي ، ارتباطي و نيز نوع خدمات موجود تقريبا شهرهاي شيروان ،درگز و بخشي از نواحي اسفراين، نيشابور تحت نفوذ خود داشته است و به عنوان مركز ثقل مسائل مختلف منطقه و مركز آن به شمار مي‌رفته است . ليكن با تغييرات بوجود آمده در ساختار اداري و سياسي كشور و تشكيل شهرستانهاي درگز و شيروان و نيز عدم گسترش خدمات در قوچان رفته رفته از اهميت اين شهر كاسته شد بعلاوه رشد و توسعه شهر مشهد به عنوان يك مادر شهر منطقه جذب تمامي امكانات مورد نياز و از طرفي گسترش امكانات حمل و نقل و راه‌هاي باعث شد تا عملاً در سالها قوچان نقش مركزيت خود را در منطقه شمال خراسان از دست بدهد بطوريكه در حال حاضر نفوذ چند نواحي اطراف ندارد . ليكن با توجه به برخورداري از موقعيت ارتباطي مناسب اين شهر و با انتقال خدمات از استان به ديگر شهرها ، شهر قوچان در سالهاي آتي مي‌تواند از جايگاه مهمي در به تحت نفوذ رد آوردن مختلفي همچون درگز ، شيروان ، اسفراين و بخشي از روستاهاي اطراف سبزوار، نيشابور و چناران برخوردارند كه دسترسي به اين امر مهم در گرو تغييرات در ساختار اداري و سياسي استان خراسان مي‌باشد .

شهرستان قوچان داراي وسعتي حدود 5234 كيلومتر مربع مي‌باشد و 67/1 درصد از كل وسعت خراسان را در برمي گيرد . اين شهرستان از لحاظ تقسيمات اداري و سياسي داراي 3 بخش به نامهاي مركزي و باجگيران و همچنين 9 دهستان به نامهاي دوغايي ، سودلانه ، شيرين دره و قوچان عتيق (در بخش مركزي) ، خبوشان ، شاه جهان ، و سنگر (در بخش فاروج) و دهستان دولتخانه (در بخش باجگيران) مي‌باشد .

-جمعيت شهرستان قوچان در سال 1375 بر طبق اطلاعات مركز آمار ايران برابر با 236875 نفر بوده كه رشد ساليانه از 66/0 درصد داشته است . بر طبق مطالعات طرح جامع مشاورات و نتايج بدست آمده از اين بررسي‌ها و نيز بررسي شد شهرستان قوچان طي سالهاي 1345 تا 1375 و مقايسه آنها رشد جمعيت استان اين شهرستان داراي رشد پاييني در سالهايي بوده است بطوريكه رشد جمعيت استان در طي اين مدت 2 برابر رشد جمعيت شهرستان بوده و اين امر حاكي از مهاجر فرست شديد اين شهرستان مي‌باشد . بعد خانوار در اين شهرستان از 5 نفر در سال 65 به 87/4 نفر در سال  75رسيده كه دليل كنترل جمعيت و كاهش ميزان مواليد بوده است .

بررسي تفكيكي تغييرات جمعيت در د بخش جمعيت شهري و جمعيت روستايي در طي سالهاي 1345 تا 1375 نشان‌دهنده رشد بسيار پايين‌تر جمعيت روستايي نسبت به جمعيت شهري مي‌باشد كه به علت مهاجرت گسترده روستاييان به شهرها و نيز تبديل شدن دو نقطه روستايي باجگيران و فاروج به نقاط شهري در سالهاي 44 تا 65 بوده است . در حال حاضر حوزه نفوذ شهر قوچان شامل سه نقطه شهري قوچان ، فاروج و باجگيران و 333 آبادي مسكون در سال 75 مي‌باشد .بر اساس مطالعات انجام شده از مجموع اين 333 آبادي 37 روستا (1/11% از كل روستاهاي شهرستان) با 31410 نفر جمعيت (4/22% از كل جمعيت حوزه نفوذ) به نامهاي فتح‌آباد ، فيلاب ، فخرآباد ، شورك حاجي ، شورك توكچانلو ، زوباران ، مزرج ، آفكاريز ، هي‌هي ، چالاكي ، همت‌آباد ، پيش‌باغان ، قاسم‌آباد ، فرخان عليا و سفلي ، فرخان كهنه ، فرخان‌راه ، علي‌آباد ، كهنه‌مرود ، كلوخي ، نسيم آباد ، سراب ، گوجه ، محب سراج ، نوروزي ، محمدآباد غربي و شرقي ، يزدان‌آباد سفلي و عليا ، جنيدآباد ، شهر كهنه ، فيروز آباد ، قيطاقي ، يوسفخان ، فاروج و ديزاوند در حوزه نفوذ مستقيم شهر قرار دارند . اين روستاها در حال حاضر اكثريت نيازهاي آموزشي ، بهداشتي ، انتظامي و تجاري خود را روزانه از شهر قوچان تامين مي‌كنند .

ساير مراكز و روستاها شامل 2 نقطه شهري فاروج و باجگيران و 296 روستا با 108927 نفر جمعيت (6/77 درصد از كل جمعيت شهرستان قوچان) در حوزه نفوذ غيرمستقيم شهر قوچان واقع شده‌اند .

-ويژگيهاي اجتماعي جمعيت : گروه‌هاي اصلي تشكيل دهنده جمعيت شهرستان قوچان را مي توان از نظر اجتماعي به سه دسته مجزا كه هر يك داراي منشاء جداگانه‌اي مي‌باشندبه شرح زير تفكيك كرد:

گروه اول شامل ساكنين اوليه شهرستان قوچان مي‌باشد كه فارسي‌زبان هستند و به كشاورزي مشغول مي‌باشند.

دومين گروه طوايف تركي را شامل مي‌شود كه رد زمان مغولها از آسياي مركزي به اين شهرستان كوچ كرده و در روستاهاي واقع در دشت زندگي مي‌كنند و كشاورز و بطور محدود دامدار مي‌باشند.