گزارش کارآموزی مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی استان گلستان

فهرست مطالب
مقدمه: 5
ذرت دانه اي وعلوفه اي 6
مقدمه: 6
خصوصيات گياهشناسي ذرت : 8
تهيه زمين : 9
کود مورد نياز : 9
کنترل علف هاي هرز : 9
تاريخ کاشت: 10
ارقام ذرت : 10
ميزان بذر : 11
آبياري : 11
روش هاي اصلاح ذرت : 13
روش بوته به رديف : 13
گزينش دوره اي : 13
توليد ارقام مصنوعي درذرت : 14
سورگم 16
( ذرت خوشه اي ) 16
مقدمه : 16
خصوصيات گياهشناسي : 17
کنترل علف هرز : 18
تاريخ کاشت : 18
عمق کاشت : 19
بيماري : 20
روش هاي اصلاحي در سورگم : 21
طرح اجرايي در ايستگاه تحقيقات گرگان : 23
سويا 24
خصوصيات گياهشناسي : 25
تهيه زمين : 26
کنترل علف هرز : 27
فاصله رديف : 30
بيماري : 31
برداشت : 32
روشهاي اصلاحي در سويا : 33
گندم 36
خصوصيات گياه شناسي گندم : 38
تهيه زمين : 39
کنترل علفهاي هرز : 42
ارقام گندم : 43
ميزان بذر : 44
آبياري : 46
برداشت گندم : 47
روش هاي اصلاحي در گندم : 48
گندم هيبريد : 49
بيماريهاي غلات 51
زنگ زرد گندم 52
مقدمه : 52
علائم بيماري : 52
چرخه بيماري : 53
مبارزه : 53
زنگ قهوه اي گندم 54
سياهک پنهان گندم 56
علائم بيماري : 56
چرخه بيماري : 57
سياهک آشکار گندم وجو 58
سياهک سخت جو 60
مقدمه : 60
سپتوريوز خوشه گندم 62
مقدمه : 62
بيماري فوزاريوز سنبله گندم 64
سفيدک سطحي گندم و جو 66
طرح هاي اجرائي در ايستگاه تحقيقاتي گرگان : 68
نخود 69
مقدمه : 70
خصوصيات گياهشناسي : 71
کودهاي مورد نياز : 72
کنترل علف هرز : 72
ارقام نخود : 72
بيماري : 74
روش هاي اصلاحي در نخود : 76
اهداف اصلاحي در نخود : 76
باقلا 77
خصوصيات گياهشناسي : 78
کنترل علف هاي هرز : 79
ميزان بذر : 80
آفات : 80
روشهاي اصلاحي در باقلا : 82
گوجه 83
مقدمه : 83
خصوصيات گياهشناسي : 85
آفات : 87

مقدمه:
کارآموزي دو واحد دانشگاهي براي دانشجويان رشته کشاورزي مي باشد. که دراين درس هر دانشجو بايد در يکي از ادارات وابسته به اداره کشاورزي به مدت 45 روز فعاليت داشته باشد.
از اين رو اينجانب به مرکز تحقيقات کشاورزي ومنابع طبيعي استان گلستان معرفي شده وسپس از آنجا به ايستگاه تحقيقات  گرگان معرفي شدم .
ايستگاه تحقيقات  گرگان درسال 1337 در کيلومتر 5 جاده گرگان ـ آق قلا در زميني به مساحت 37 هکتار افتتاح شد .
بارندگي ساليانه دراين ايتگاه 450-400 ميليمتر است.
ارتفاع آن از سطح دريا 5.5 متر مي باشد.
باطول جغرافيائي 54 درجه و 25 دقيقه شرقي وعرض جغرافيائي 36 درجه و45 دقيقه شرقي.
در اين ايستگاه پروژه هاي مختلف تحقيقاتي وجود دارد که شامل : پروژه ذرت وگياهان علوفه اي ، غلات ، حبوبات  ودانه هاي روغني ميباشد.
درهر يک از اين پروژه ها دو بخش به نام بهزراعي و بهنژادي وجود دارد. که دربخش بهزراعي درمورد زراعت گياهان تحقيق وپژوهش انجام شده ودر بخش بهنژادي در مورد اصلاح گياهان تحقيق وپژوهش انجام مي شود.
همچنين در اين ايستگاه بخش آفات وبيماريها نيز وجود دارد . که در کنار تحقيقات خود ، به ديگر پروژه ها ياري ميرسانند.
ذرت دانه اي وعلوفه اي
مقدمه:
يکي از مهمترين گياهان زراعي دنيا مي باشد که به صورت مستقيم وغير مستقيم  درتغذيه انسان مورد استفاده قرار مي گيرد. از دانه آن در بعضي نقاط هندوستان وامريکاي جنوبي نوعي نان تهيه شده بعلاوه از دانه ذرت در صنايع نشاسته سازي استفاده مي شود . 15% کل توليد دانه ذرت صرف توليد نشاسته ميشود . گلوکز، گلوتن و روغن مايع از مواد جنبي کارخانجات نشاسته سازي است . بعلاوه از دانه ذرت در صنايع تخميري و در توليد ا لکل اتيليک، استالدهيدواستوننيز استفاده مي شود. بعلاوه از علوفه تازه ذرت بصورت ذرت علوفه اي و همچنين به عنوان ذرت سيلويي براي تغذيه دام استفاده مي شود . بعلاوه از برخي توليدات جانبي ذرت در توليد ورني وبرخي محصولات آرايشي  استفاده مي شود .از شاخ وبرگ خشک شده ذرت در توليد کاغذ استفده مي شود . مبدا اوليه ذرت آمريکاي جنوبي، بخصوص کشورهاي پرو و بوليوي مي باشد . بعلاوه ذرت را مي توان در مناطق وسيع امريکاي جنوبي تا قسمتهايي از مکزيک مشاهده نمود . بنظر ميرسد اولين بار حدود 3500 سال قبل از ميلاد ،ذرت در اين مناطق اهلي شده باشد . نوعي ذرت به نامAndern که بسياري از خصوصيات ذرت وحشي را دارا است ، دراين مناطق کشت مي شده است .
اولين بار درسال 1492 ذرت توسط کريستوفکلومپ از امريکا وارد پرتقال شد وسپس تدريجا به ساير نقاط اروپا ، چين ، امريکا وآسيا گسترش پيدا کرد .
به ذرت در اوايل ، Marisi ، نام قبيله سرخپوستي گفته مي شد. بعد ها در قرن 18 ميلادي که لينه اسم علمي ذرت رابه Zea mays تغيير داد. بزرگترين کشورهاي توليد کننده ذرت دردنيا ايالات متحده است . که بيش از 40% ذرت دنيا را درناحيه اي به نام کمربند ذرت توليد مي کند. چين ،آرژانتين ، برزيل وکشورهاي مشترک المنافع از بزرگترين توليد کننده ها هستند. کل سطح زير کشت آن 130 ميليون هکتار است که از آن سالانه حدود 480 ميليون تن دانه بدست مي آيد . ميانگين توليد دانه ذرت در دنيا 3600 کيلو گرم در هکتار است؛ميانگين توليد علوفه  ذرت در دنيا 36000 کيلوگرم درهکتار مي باشد .
به نظر ميرسد اولين بار ذرت توسط پرتقاليها درزمان صفويه از سواحل جنوبي کشور وارد ايران شده باشد . برخ ديکر معتقدند ذرت اولين بار توسط حجاج از طريق عربستان وارد کشور شده .
کل سطح زير کشت ذرت در ايران حدود 290000 هکتار است و ميانگين توليد دانه ذرت درايران حدود 5  تن در هکتار است . بزرگترين توليد کننده ذرت کشور استان فارس  وبعد خوزستان است . در استان گلستان ذرت را هم بصورت بهاره و هم تابستانه يعني پس از برداشت گندم نيز مي توان کشت نمود .
آمارمتوسط توليد وسطح زير کشت ( سال زراعي 80- 1379 ) .
جهان ايران استان گلستان دانه اي استان گلستان علوفه اي
سطح زيرکشت ( هکتار ) 139659470 160000 1320 1500
عملکرد ( کيلوگرم در هکتار ) 4296 5000 5500 37500
خصوصيات گياهشناسي ذرت :
ذرت گياهي است يکساله متعلق به تيره poacea زيرتيره Ponicoidea گروه Mydea وجنس Zea وگونه زراعي Zea mays .
گونه هاي زراعي ذرت ديپلوئيد و 20=n2 مي باشد . وبوته ذرت ازچهار قسمت اساسي ، ريشه ، ساقه ، برگ وگل آذين تشکيل شده است . ذرت داراي چهار نوع ريشه مي باشد .
1-  ريشه اوليه: که معمولا از ريشه چه منشا مي گيرد وفاقد انشعاب است که پس از چند روز يا هفته ازبين ميرود .
2-  ريشه ثانويه : که اصلي ترين ريشه گياه است . ريشه تاجي نيز ناميده مي شود.
3-  ريشه هوايي : از چند گره اوليه بالاي گره انشعاب که ممکن است بالاتر از سطح خاک نيز قرار گيرد، ريشه هاي نسبتا ضخيمي خارج مي شود که گاهي ممکن است انتهاي آن به خاک وارد نشود .
4- ريشه عميق : اين ريشه حدود 3-2 متر عمق نفوذ دارد.
تقسيم بندي ذرت ازلحاظ خصوصيات ظاهري :
1-  ذرت دندان اسبي   Zea mays . var. Indentata
2- ذرت سخت يا چخماقيZea mays . var. Indurta
3-  ذرت شکفته                       Zea mays . var . Everta
4- ذرت غلاف دار                  Zea mays . var. Tunicata
5- ذرت مومي                        Zea mays .var. Ceratina
6- ذرت آردي يا نرمZea mays .var . Amylacea
7- ذرت شيرين                    Zea mays .var. Sacharata
تهيه زمين :
عمليات تهيه زمين در زراعت ذرت اگر بخوبي صورت پذيرد باعث نرم شدن خاک در عمق مورد نياز ذخيره آب ، وايجاد رژيم آب وهوايي مطلوب رشد ريشه ها ، فعاليت ميکروارگانيسم ها ، دفع علف هاي هرز و زير خاک فرو رفتن باقي مانده هاي گياهان پيش کشت مي گردد . خرد شدن لايه هاي سطحي خاک شرايط مطلوبي را براي جوانه زدن وسبز کردن ذرت فراهم مي آورد. در نواحي معتدله عمليات تهيه زمين بسته به زمان برداشت گياهان پيش کشت در پاييز يا تابستان سال قبل انجام مي گيرد . فقط در اراضي سبک بطور استثنائي مي توان عمليات تهيه زمين را دربهار انجام داد . شخم پاييزه بسته به بافت خاک به عمق 30- 20 سلنتيمتر انجام ميگيرد .
زمان انجام عمليات تهيه زمين بسيار مهم ونقش ويژه اي در نگهداري کيفيت هاي فيزيکي و شيميايي خاک و صرفه جويي سوخت دارد . زماني که رطوبت خاک در حد مطلوب باشد اجراي عمليات تهيه زمين باعث کاهش کوبيدگي ايجاد شده از چرخهاي تراکتور خواهد گرديد .
کود مورد نياز :
براي مصرف بهتر کود بهتر است نسبت به تجزيه خاک مزرعه اقدام نمود . در صورت عدم دسترسي دريک توصيه کلي 300 کيلوگرم کود فسفات آمونيوم و200 – 100 کيلوگرم پتاس قبل از کاشت و 400 کيلوگرم اوره (200 کيلوگرم قبل از کاشت + 200 کيلوگرم در دو مرحله آبياري بصورت سرک ) داده شود . البته ميزان کود مصرفي به ميزان حاصلخيزي خاک و محصول قبلي بستگي دارد.
کنترل علف هاي هرز :
براي کنترل علف هاي هرز در سه مرحله مي توان اقدام کرد :
1- (Preplant ) از سم اراديکان به ميزان 5 ليتر در هکتار چند ساعت قبل از کاشت مصرف و با ديسک ، با خاک مخلوط نمائيد . البته قابل ذکر است که وقتي که خاک به اندازه کافي مرطوب باشد ، اثرپذيري علف کش بيشتر است .
2- (Preemergence )از سموم آترازين به مقدار يک کيلوگرم در هکتار و آلاکلر ( لاسو ) 5- 3 ليتر در هکتار بعد از کاشت تا قبل از سبز شدن ذرت بصورت محلول پاشي در سطح مزرعه ميتوان استفاده نمود .
3- ( Post emergence ) از سم توفوردي (D –4-2  ) به ميزان 1.5- 1 ليتر در هکتار بعد از کاشت وپس از سبز شدن ذرت زمانيکه ارتفاع گياه 20- 15 سانتيمتر باشد ، بصورت محلول پاشي در سطح مزرعه ميتوان استفاده کرد .
تاريخ کاشت:
با توجه به صفر فيزيولژيک ذرت که 12- 10 درجه مي باشد ، در استان گلستان در کشت بهاره از اواسط فروردين ماه تا اواسط ارديبهشت ودر کشت تابستانه از اول تا پانزدهم تير ماه مي توان به کشت اين گياه اقدام کرد .
ترجيحا براي جلوگيري از خسارت گرما در مرحله گرده افشاني از کاشت ذرت دانه اي SC704 در زمانيکه گرده افشاني در مرداد ماه صورت مي گيرد اجتناب شود ( فاصله زماني کاشت تا گرده افشاني حدودا 60 روز است ).
قابل ذکر است که براي دسترسي به سبز يکنواخت حتما قبل از کاشت ، مزرعه را آب تخت نماييد .
ارقام ذرت :
ذرت از لحاظ رسيدن به سه دسته تقسيم مي شود :
1- ارقام دير رس با طول دوره رشد 135- 120 روز.که شامل SC704 و SC700 ميباشد .ميزان مصرف بذر در آنها 25- 20 کيلوگرم در هکتار ميباشد وعملکرد آنها 14-÷12 تن در هکتار است.
بهترين رقم براي توليد علوفه دراستان گلستان ذرت دانه اي SC704 مي باشد .
2- ارقام متوسط رس يا ميان رس با طول دوره رشد 120- 115 روز که شامل SC604 و SC647 ميباشد . ميزان مصرف بذر در آنها 35- 39  کيلوگرم در هکتار ميباشد وعملکرد آنها 10-8 تن در هکتار است .
3- ارقام زودرس ، که خود شامل دو دسته هستند :
الف )ارقام خيلي زودرس SC208 که ميزان مصرف بذر آن 45- 40 کيلوگرم درهکتاراست .
ب ) ارقام فوق العاده زودرسSC104 که ميزان مصرف بذر درآن 50- 45 کيلوگرم در هکتار است .
رقم SC301 يک رقم زودرس است که ميزان مصرف بذر درآن 40- 35 کيلوگرم در هکتار است . وعملکرد آن 8- 4 تن درهکتار است .

ميزان بذر :
ميزان بذر درهکتار براي ذرت دانه اي 18- 15 کيلوگرم ، ذرت سيلويي 30- 25 کيلوگرم وبراي علوفه اي 70- 50 کيلوگرم درهکتار مي باشد .
فاصله رديفها :
در ايران فاصله رديف در زراعت ذرت 75 سانتيمتر مي باشد . چنانچه فاصله ميان رديف ها افزايش يابد ، معايبي به همراه خواهد داشت . مناسب ترين فاصله روي رديف درذرت دانه اي براي ارقام زودرس 16.5- 15.5 سانتيمتر ( 8.5-7 بوته درمتر مربع ) ، براي ارقام ميان رس 19- 16.5 سانتيمتر ( 8-7  بوته درمتر مربع ) و براي ارقام ديررس 20-19 سانتيمتر ( 7-6 بوته در متر مربع ) مي باشد .
عمق کاشت :
عمق کاشت درزمين هاي با بافت متوسط که زود خشک مي گردنند ، 8-6 سانتيمتر و درنواحي مرطوب با بافت سنگين 6-5 سانتيمتر مي باشد .
آبياري :
بعد از کاشت در صورت فراهم بودن رطوبت مناسب وحرارت حدود 20-15 درجه ، بذور بعداز حدود 7- 5 روز سبز مي شوند . با توجه به وضعيت آب وهوايي در صورت کمبود رطوبت از 15 روز بعد از سبز اقدام به اولين آبياري نماييد.
قبل از آبياري دوم ، حدودا در مرحله 6- 5 برگي که ارتفاع گياه حدود20-15 سانتيمتر مي باشد ، براي کنترل مکانيکي علف هرز و هوا دهي پاي بوته از فاروئر جهت ايجاد فارو وسله شکن استفاده نماييد .
آبياري بعدي تا مرحله شيري شدن با توجه به نياز مزرعه حدودا هر 15 روز يکبار ادامه خواهد داشت . تامين آب مورد نياز درمرحله گرده افشاني از اهميت زيادي برخوردار است .
آفات :
اگر کشت بهاره داشته باشيم احتياج به کنترل شيميايي آفات کم احساس مي شود ولي در کشت هاي تابستانه براي کنترل ساقه خوارها ( سزاميا و پيرائوستا ) وهمچنين کرم قوزه پنبه ، دو بار به فاصله 15 روز يکبار حدودا از اواخر تير ماه با سم نواکرون به ميزان 1.5-1 ليتر درهکتار به همراه يک کيلوگرم لاروين اقدام به سمپاشي نمائيد .همچنين در صورت مشاهده اگروتيس بيست روز بعد از سبز شدن ذرت با سوين به ميزان سه کيلوگرم درهکتار اقدام به سمپاشي مي شود .
بيماري :
بيماري  شايع در استان سياهک معمولي ذرت است . اين بيماري به اندام گل ، ميوه ، ساقه وبرگ ذرت حمله مي کند .گياه جوان ممکن است آلوده شود و روي ساقه وبرگ هاي آن گال تشکيل گردد. گالها درابتدا با غشاء سفيد نقره اي وسبز رنگي پوشيده شده اند که در زير آنها ميسليوم قارچ قراردارد.
براي مبارزه با آن بهترين راه استفاده از واريته هاي هيبريد و جمع آوري بقاياي گياه آلوده و گالها قبل از باز شدن است . تناوب زراعي نيز تا حدودي مفيد است .
برداشت :
زمان برداشت ذرت دانه اي زماني است که لايه قرمز متمايل به سياه اطراف نوک دانه ها ظاهر شود. اين لايه نشان دهنده رسيدن فيزيولوژيک در ذرت است.
زمان برداشت ذرت سيلوئي ابتداي مرحله خميري دانه است ؛ که مزرعه بوسيله کمباين مخصوص ويا چاپر ، برداشت و محصول به سيلوها منتقل مي گردد . البته ذرت علوفه اي قابليت مصرف مستقيم را نيز دارد .
در صورت مديريت صحيح 70- 60 تن علوفه تر درکاشت بهاره و 50- 40 تن در کاشت تابستانه و12- 10 تن دانه در کشت بهاره و8- 6 تن دانه در کشت تابستانه در هکتار مي توان برداشت کرد .
روش هاي اصلاح ذرت :
به لحاظ اينکه ذرت يک گياه دگرگشن است ، بنابراين روشهاي اصلاحي دراين گياه همانند ساير گياهان دگر گشن است اما با پاره اي تفاوت هاي جزئي . بطور کلي روشهاي اصلاحي درذرت دو دسته اند :
1- روشهاي اصلاحي که جهت توليد ومعرفي يک رقم اصلاحي استفاده مي شوند .
2- روشهايي که صرفا جهت افزايش فراواني ژنهاي مطلوب درذرت بکار مي رود . که شامل سلکسيون تودهاي ، سلکسيون توده اي شبکه اي ، روش بوته به رديف ، گزينش دوره اي و توليد ارقام مصنوعي درذرت است.
روش بوته به رديف :
اين روش درذرت را بلال به رديف مي گويند. به اين صورت که درسال اول جامعه را ارزيابي کرده ، بوته مطلوب راانتخاب مي کنند . بذر مربوط به بوته برتر را به دو قسمت تقسيم مي کنند. بطوريکه نيمي از آن را درسال دوم برروي رديف هاي جداگانه مي کارندو مابقي درسردخانه ذخيره مي شود. درسال دوم رديف ها موردارزيابي قرارميگيرد ورديف يا رديف هاي برتر انتخاب مي شود. درسال سوم بذر مربوط به رديف هاي برتر از سردخانه برداشته شده وبصورت يکجا کشت مي شود. که با استفاده ازاين روش درصد روغن وپروتئين در روغن را تا حدي زياد کردند . حسن اين روش اين است که بر خلاف گزينش توده اي ، آزمون نتاج وجود دارد. ولي عيب آن اين است که مثل گزينش توده اي ، گرده افشاني انجام نمي شود . بنابراين تمام نتاج تلاقي هاي تصادفي را با هم انجام مي دهند .