بررسي علل و عوامل افت تحصيلي دانش آموزان 

فهرست مطالب
چرا درس نمي خوانيد؟! 5
شرايط خانوادگي 5
نکاتی دیگر ، بلکه تکراری اما مهم از افت تحصیلی 11
موضوع: تاثير و روش تشويق در دانش آموزان 13
مقدمه : 13
توضيح مساله : 13
نتيجه کيري : 14
حقوق دانش آموز 16
اشاره: 16
آیا دانش آموزان نسبت به گذشته بی انضباط تر شده اند؟(قسمت اول( 27
بررسی علل بی انضباطی انتخابی دانش آموزان 33
مقدمه: 33
عوامل بی انضباطی دانش آموزان 34
بررسی علل بی انضباطی انتخابی دانش آموزان 38
عوامل بی انضباطی دانش آموزان 39
اضطراب امتحان 43
مسئولیت پذیری دانش آموزان : 54
رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری: 55
پرورش مسئولیت : 59
نوع مسئولیت ها 64
نظریه‌های یادگیری 73
تداعی گرایی (Associationism) 73
یادگیری اجتماعی (Social Learning) 73
حافظه و یادگیری 74
فیزیولوژی یادگیری و حافظه 75
انواع یادگیری 75
خوگیری 76
شرطی سازی کلاسیک 76
شرطی سازی عامل 76
جمع بندی و خلاصه مطالب: 85
تاثيرات محبت و تشويق در تعليم و تربيت 87
روشهای افزایش تاثیر تشویق دانش آموزان در کلاس درس 93
من خسته شده ام ، دیگه نمره 20 کلاسم رو نمیخوام! 106
وقتی خطوط قرمز در کارنامه دانش آموز ، نقش می بندد 109
در خانه ما حرف اول را نمره می زند 110
حمایت والدین بهترین برخورد در برابر کارنامه 112
کارنامه سبب افسردگی دانش آموزان می شود 113
انتقاد ازنظام ارزشیابی؛  فقط درحرف 115
مدیریت کلاس در مقابل یادگیری فعال 117
علل بی نظمی دانش آموزان در کلاس درس و شیوه های برخورد با آن 120
ويژگي‌هاي ارزشيابي مستمر چيست ؟ 132
نگاهي به شيوه هاي نوين ارزشيابي هدف از امتحان چيست؟ 140
آنان براي چنين آموزشي ويژگي هاي زير را قايل اند. 143
انواع شيوه هاي نوين ارزشيابي 144
محاسن طرح ارزشیابی توصیفی: 149
علل تنبلی و افت تحصیلی 165
علل تربيتي وذهني 166
علل عاطفي افت تحصيلي 168
ابرازمخالفت با محيط 170
بیان مسئله : 171
بررسي علل و عوامل افت تحصيلي دانش آموزان
آفت نظام آموزشی
درمان تو درخود تو است، تو بدان بصيرت نداري.
درد تو نيز از خود توست، تو بر آن آگاهي نداري.
تو آن كتاب مبيني هستي كه به ياري حروف اندك آن، راز‌هاي نهفته آشكار مي‌شود، آيا گمان، مي كني كه تو همين جسم كوچك هستي؟ و حال آنكه از «جهان بزرگ» درك تاب وجود تو مندرج است.
«امام علي(ع)»
از مهمترين آفتهاي نظام‌هاي آموزشي جهاني و من جمله كشور ما افت تحصيلي است كه همه ساله به صورت هاي گوناگون تعداد بسياري از استعدادهاي بالقوة انساني و منابع اقتصادي جامعه را هدر داده و نابسامانيهاي فردي و اجتماعي را بر جاي مي‌گذارد، هرچند پاره اي از موارد افت تحصيل در بعضي از رشته‌هاي خاص بيشتر مشاهده مي‌شود ولي مي‌توان علل آن راتقريباً يكسان دانست: از جمله افت بر اثر قصور در اعمال و روش هاي مناسب آموزشي و پرورشي توسط نظام آموزش و پرورش،معلمان، خانواده، … .
بررسي عوامل مؤثر بر پيشرفت و ترقي جوامع پيشرفته نشان مي‌دهد كه همة اين كشورها از آموزش و پرورش توانمند و كارآمد برخوردار بوده‌اند. اين نهاد از يك سو با كودكان و نوجوانانو جوانان خلاق، مبتكر و مستعد واز طرف ديگر با طيف
گسترده اي از مردم به عنوان خانواده يا اولياي دانش‌آموزان در ارتباط است و تعليمات وآموزش‌هاي خود را چه مثبت و چه منفي به پيكرة جامعه تزريق مي‌كند.
بدون ترديد هيچ نظام آموزشي نمي‌تواند صددرصد به اهداف آموزشي خود برسد،ولي موفق بودن هر نظام آموزشي نزديك‌تر شدن هرچه بيش‌تر به   اهداف تعيين شده بستگي دارد براي نزديك‌تر شدن به اهداف نظام آموزشي حتماً مي‌بايست عوامل مؤثر بر افت تحصيلي را شناخت و اثرهاي آن راكاهش داد.
چرا درس نمي خوانيد؟!
يكي از مهمترين آفات نظام آموزشي جهان از جمله كشور ما «افت تحصيلي» است كه همه ساله به صورتهاي گوناگون بخش عمده اي از استعدادهاي بالقوه انساني و منابع اقتصادي جامعه را به هدر مي دهد و نابسامانيهاي فردي و اقتصادي زيادي برجاي مي گذارد. اين پديده به صورت مردودي يا ترك تحصيل و يا كجرويهاي ديگر جلوه مي نمايد.
كارشناسان مسائل اجتماعي در بررسي علل و عوامل افت تحصيلي دانش آموزان به دو دسته عوامل فردي و اجتماعي اعتقاد دارند كه توجه به آنها و ريشه يابي اين عوامل مي تواند در دست يابي به موفقيت دانش آموزان مؤثر واقع شود درحالي كه عدم توجه به اين عوامل و سهل انگاري در اين مورد ضررها و زيان هاي جبران ناپذيري به نسلي وارد خواهد ساخت كه آينده كشور با دستهاي آنان ساخته خواهد شد.
شرايط خانوادگي
مطالعه دانش آموزاني كه داراي افت تحصيلي هستند نشان مي دهد يكي از عوامل مؤثر براين پديده مسائل خانوادگي به ويژه از هم گسيختگي خانواده، كم سوادي والدين، مشكلات عاطفي، انزوا، جو اجتماعي، رواني خانواده، عدم ارتباط صميمانه با پدر و مادر، ميزان درآمد خانواده، شغل والدين، ميزان تفاهم والدين، حضور يا عدم حضور والدين، وضعيت تحصيلي ساير خواهران و برادران مي باشد كه در سلامت روحي و جسمي دانش آموز تأثير فراواني مي گذارد.
دانش آموزي كه از شرايط خانوادگي مناسب و پشتيباني و حمايت عاطفي والدين خود برخوردار نيست و نيازهاي روحي و رواني اش تأمين نمي شود درپي ارضاي احتياجات خود دچار بي توجهي به تحصيل يا ترك آن مي شود.
پاسخ گفتن به نيازها از سوي والدين لازمه موفقيت هر دانش آموز است درحالي كه برخي از والدين بدون آگاهي از وظيفه خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقيت دارند.
نتايج يك تحقيق نشان مي دهد كه ميزان تحصيلات والدين تأثير فراواني در كيفيت تحصيلي دانش آموز دارد، زيرا والدين تحصيل كرده به ويژه پدران در حل مشكلات درسي فرزندان بهترين ياور آنها خواهند بود و مي توانند براي فرزندان خويش الگوهاي بسيار زيبايي از تعليم و تربيت باشند.
عامل اقتصادي
عدم اشتغال سرپرست خانواده و ناتواني او دربرآوردن كامل نيازهاي افراد خانواده در افت تحصيلي فرزندان تأثير فراواني دارد، چرا كه عدم توجه به ارضاي نيازهاي اوليه فرزندان موجبات بي توجهي به نيازهاي روحي و عاطفي آنها نيز مي شود و بچه ها براي تامين نيازهاي خود مجبور به ترك تحصيل و ورود به بازار كار و اشتغال مي گردند.
تحقيقات نشان مي دهد كه بحران هاي اقتصادي، كاهش درآمد و فقر و بيكاري خانواده ها نه تنها در افت تحصيلي دانش آموزان تأثير مي گذارد، بلكه انگيزه اي براي سوق دادن افراد به سوي جرايم و تخلف از مقررات اجتماعي مي شود.
همچنين فراهم نكردن تسهيلات آموزشي از جمله مدارس خوب، وسايل تحرير مناسب، البسه و تغذيه كافي و مناسب از سوي والدين باعث سرخوردگي و عدم گرايش كودكان و نوجوانان به مدرسه و درس خواندن مي شود.
حضور پدر در خانه از جمله عواملي است كه بر روي نرفتن يا رفتن دانش آموز به مدرسه تأثير مي گذارد. مطالعه تقريباً نيمي از كودكاني كه از درس خواندن محروم شده اند نشان مي دهد كه والدين اين كودكان يا از هم جدا شده اند يا فوت كرده اند يا احياناً داراي پدر معتاد بوده اند، چرا كه الكل و ديگر مواد مخدر نيز بر زندگي نوجواناني كه والدين آنها به مصرف مواد مخدر وابسته باشند تأثير فراواني بر جاي مي گذارد. اين قبيل نوجوانان نه تنها بعدها در معرض خطرات ناشي از مصرف مواد مخدر هستند بلكه از مشكلات رواني، اجتماعي نيز رنج مي برند.
شيوه كنترل دانش آموزان در مدرسه
هرچه شيوه كنترل دانش آموزان در مدارس آمرانه، خشك و قيم مابانه باشد احساس از خودبيگانگي، ترك تحصيل، افت تحصيلي، بي انضباطي، رفتارهاي نامتعادل و مخرب و عدم مشاركت در بين دانش آموزان مشاهده مي شود.
در حالي كه ارتباط صميمانه و صادقانه بين مدير، كادر آموزشي و دانش آموزان نشان دهنده جوي آزاد و باز در مدرسه است و كنترل دانش آموزان به سمت شيوه هاي انساني، متعادل و دموكراتيك جهت گيري پيدا مي كند و بازده تحصيلي دانش آموزان افزايش مي يابد و زمينه هاي پيشرفت آنان نه تنها در درس بلكه در زندگي فراهم مي يابد.
مطالعه دانش آموزاني كه داراي افت تحصيلي هستند نشان مي دهد كه اگر اين دانش آموزان با معلمان خود ارتباط صميمانه اي برقرار كنند در كاهش مشكلات عاطفي و پيشرفت تحصيلي آنان بسيار موثر مي باشد اين قبيل دانش آموزان اگر در فاصله اي نزديك از معلم در كلاس قرار بگيرند قادر خواهند بود كه وقت بيشتري را صرف فعاليت هاي درسي كنند و از حمايت بيشتر معلم برخوردار شوند كه همين مسئله در رشد تحصيلي آنان تأثير خواهد گذاشت.
البته بايد توجه داشت كه كودك و نوجوان احتياج به انضباط دارد اگرچه انضباط و آزادي بي اندازه هر دو زيان آور است، اما كودك و نوجوان احتياج به محدوديت و كنترل منطقي و عاقلانه دارد و اگر از حد خود پا را فراتر بگذارد بايد متوجه باشد كه تنبيه در انتظار اوست. اين تنبيه بايد توأم با محبت و دلسوزي باشد و نوجوان به خوبي آن را درك كند.
تغذيه مناسب
تغذيه مناسب به ويژه وجود ذخاير غني آهن در غذاهاي دانش آموزان باعث افزايش توانايي آنان در فراگري دروس مختلف خواهد شد. دختران و پسراني كه به سن بلوغ مي رسند به علت جهشي كه در رشد پيش مي آيد به آهن بيشتري نياز دارند و اين مسئله در ميان دختران بيشتر وجود دارد و اگر از تغذيه مناسب برخوردار نباشند به فقر آهن دچار مي شوند. اثرات فيزيولوژيك و جسماني ناشي از فقر آهن در دانش آموزان به كاهش بازدهي و بهره وري ذهني و بدني مي انجامد.
شواهد مختلف نشان مي دهد كه كاهش ذخاير آهن بدن، حتي اگر كم خوني وجود نداشته باشد، اثرات بسيار منفي بر فرايندهاي شناختي، يادگيري، قدرت توجه و تمركز ذهني خواهد داشت. آهن براي عملكرد صحيح مغز در تمامي سنين يك عنصر ضروري است.
از سوي ديگر كلسيم، پروتئين، فسفر، ويتامين D و ساير ويتامين هاي موجود در غذاها بر روي استخوان سازي، رشد جسماني و فعاليت مغز اثر مطلوبي مي گذارد؛ بنابراين توصيه هاي تغذيه اي بويژه خوردن لبنيات، انواع گوشت ها، سبزيجات، ميوه و حبوبات براي تأمين نيازهاي تغذيه اي دانش آموزان ضروري و حياتي است.
بنابراين توجه به نيازهاي تغذيه اي دانش آموزان بايد در رئوس اقدامات برنامه ريزان و مسئولين آموزشي كشور قرار گيرد تا تمام دانش آموزان از اين امكانات برخوردار باشند و دانش آموزاني كه به دليل درآمد پايين والدينشان از تغذيه مناسب برخوردار نيستند و متقابلاً از هوش و استعداد بالايي برخوردارند دچار افت تحصيلي نشوند.
ارائه تغذيه رايگان در مدارس به ويژه در مدارس ابتدايي و راهنمايي مي تواند از جمله گام هاي مؤثر در اين زمينه باشد.
ارتباط با دوستان
توانايي دانش آموز در دوست يابي و حفظ آن، ارتباط جتماعي و مشاركت دانش آموز در فعاليت هاي اجتماعي باعث مي شود كه ضمن ايجاد رابطه اي متقابل نيازهاي رواني خود را برآورده كند و در امر تحصيلي هم با تبعيت از رقابت سالم به موفقيت نائل شود.
انتخاب دوستان مناسب و تشخيص داشتن رابطه اي سالم و سازنده تنها به وسيله نوجوان امكان پذير نيست و بايد توسط والدين در مرحله نخست و سپس مربيان آموزشي اين مشاوره و راهنمايي ها صورت بگيرد تا دانش آموزان در معرض دوستي هاي ناباب و ناپاك قرار نگيرند. ارتباط با دوستان ناباب بخصوص جنس مخالف باعث ايجاد مشكلات رفتاري مي شود، اضطراب دانش آموزان را بالا مي برد و در ميزان پيشرفت تحصيلي مؤثر است.
دانش آموزاني كه با جنس مخالف رابطه دارند ساعات زيادي از زماني كه در مدرسه حضور دارند و ساعاتي از اوقات فراغت منزل را كه بايد به تحصيل و تعمق بپردازند درگير مسائل فكري دوستي با جنس مخالف هستند و همين عدم آمادگي ذهني و كمي وقت خود موجبات افت درسي آنان مي شود.
والدين با انتخاب دوستان مناسب براي فرزندشان و فراهم كردن زمينه مساعد براي مراوده در محيط هاي خانوادگي و هم چنين فراهم نمودن محيط عاطفي توأم با حسن تفاهم بين افراد خانواده مي توانند از گرايش جوانانشان به دوستي هاي نامناسب جلوگيري كنند و زمينه را براي پيشرفت تحصيلي فرزندشان فراهم آورند.  …انه لا یائس من روح الله الا القوم الکافرون- یوسف – ۸۷
نکاتی دیگر ، بلکه تکراری اما مهم از افت تحصیلی
كاربرد اصطلاح «افت تحصيلي » يا اتلاف در آموزش و پرورش، از زبان اقتصاددانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتي تشبيه مي‌كند كه بخشي از سرمايه و مواد اوليه را بايد به محصول نهايي تبديل مي‌شد ، تلف كرده و نتيجه مطلوب ومورد انتظار را به بار نياورده است. شايد اين تشبيه چندان خوشايند نباشد   اصطلاح “قصور در تحصيل” يا واماندگي در تحصيل از آن مطلوب تر باشد.
وقتي صحبت از افت تحصيلي مي‌شود منظور تكرار پايه تحصيلي در يك دوره و ترك تحصيل پيش از پايان دوره نیست. به عبارت ديگر افت تحصيلي شامل جنبه هاي مختلف تحصيل چون غيبت مطلق از مدرسه، ترك تحصيل قبل از موعد مقرر، تكرار پاية تحصيلي، نسبت ميان سنوات تحصيلي دانش‌آموز و سال‌هاي مقرر آموزش، كيفيت نازل تحصيلات دانش‌آموز در مقايسه با آنچه كه بايد باشد، كسب محفوظات به جاي معلومات است.
به تجربه ديده شده كه در دورة راهنمايي نسبت به دوره‌هاي ابتدايي و متوسطه عمومي افت تحصيلي بيشتري وجود دارد. اين موضوع را مي‌توان به وضعيت خاص اين دوره كه دانش آموز بايد دروس متنوع تري رانسبت به دوره ابتدايي بگذراند و همچنين به بحران بلوغ و مشكلات آن كه در اين دوره اتفاق مي‌افتد نسبت داد.