تقسیم بندی رنگینه ها در شاخص رنگ Color Index

فهرست مطالب
چکیده 11
تقسيم بندي رنگينه ها در شاخص رنگ (Color Index) 11
فصل اول 14
مواد تعاونی (کمکی) در رنگرزی 14
سختی گیر اب 14
مواد تر کننده (خیس کننده) 15
مواد ضد جابجایی (ضد مهاجرت) 16
مواد یکنواخت کننده 18
مواد نگهدارنده تعلیق (دیسپرس کننده) 21
احیاء کننده ها 22
اکسید کننده ها 22
موضع رنگرزی در مراحل مختلف تولید 23
رنگرزی توده (رنگرزی همزمان با تولید الیاف) 23
ب: رنگرزی الیاف باز 24
ج: رنگرزی فتیله 24
چ: رنگرزی نخ 25
-I رنگرزی بویین نخ 25
– II رنگرزی کلاف 25
-III رنگرزی چله 26
د: رنگرزی پارچه 26
فصل دوم 27
رنگرزی الیاف سلولزی با رنگینه های مستقیم 27
اشنائی 27
قدرت جابجایی (مهاجرت) رنگینه های مستقیم 30
فصل سوم 33
رنگرزی الیاف سلولزی با رنگینه های راکتیو 33
اشنائی 33
ب: سختی اب 36
ج: حل رنگینه 37
د: اوره 38
هـ : الکترولیت 38
ز: میل جذبی و تثبیت 39
رنگرزی رمق کشی (غیر مداوم) با رنگینه های راکتیو 40
رنگرزی با رنگینه های راکتیو (رمازول) باوینچ 40
– I رنگرزی در 40 درجه سانتگیراد 40
نسخه رنگرزی: 40
– II رنگرزی در 60 درجه سانتگیراد 41
– III رنگرزی در 80 درجه سانتیگراد 41
رنگرزی با رنگینه های راکتیو (رمازول) باژیگر 42
– I رنگرزی در 40 درجه سانتیگراد 42
– II رنگرزی در 60 درجه سانتیگراد 42
– III رنگرزی در 80 درجه سانتگیراد 42
دستور رنگرزی: 42
رنگرزی با رنگینه های راکتیو به روش نیم مداوم 44
روش پد – بچ یک حمامی 46
روش چرخش گرم 46
روش پد – بچ دو حمامی 47
نسخه و دستور رنگرزی: 48
رنگرزی با رنگینه های راکتیو به روش مداوم 49
روش یک حمامی پد – خشک ترموفیکس 49
روش یک حمامی پد – خشک – بخار 50
دستور رنگرزی: 51
روش دو حمامی شوک قلیا 53
نسخه و دستور رنگرزی: 53
محاسبه زمان تعویض محلول رنگینه در شاسی 54
ویژگیها و ساختار شیمیایی پنبه 57
واکنشهای پنبه در برابر مواد رنگی 58
رنگهای مستقیم روی پنبه 66
رنگهای مستقیم دندانه ای روی پنبه 68
رنگهای دیازول 69
روش تهیه حمام دیازوتاژ 70
روش رنگرزی 71
رنگهای گوگردی 71
رنگرزی الیاف سلولزی 74
تئوری رنگرزی پنبه با رنگ مستقیم: 77
پدیده عمومی رنگرزی: 82
محلول رنگ مستقیم: 83
نفوذ رنگ مستقیم در لیف: 84
بار سطحی الیاف: 85
کارایی اندازه الکترولیت ها در جذب رنگ مستقیم: 86
روش رنگ لیف در نقطه تراز (تعادل): 86
دسته بندی رنگهای مستقیم 89
دسته سوم: 91
نمکهای فلزات و عملیات پس از ان 93
فرم الدئید و عملیات پس از ان 94
مواد کاتونیک: 94
کاربرد رنگهای ظاهر شونده 96
رنگهای راکتیو 97
سرعت نسبي جذب رنگ با اب و سلولز: 101
1- نسبت مايع: 107
2- درجه دما : 107
3- غلظت نمك : 107
رنگرزي الياف دي و تري استات سلولز 110
ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي الياف استات سلولز 110
رنگرزي الياف استات 113
رنگزاهاي مصنوعي مختلف مناسب الياف طبيعي 120
رنگزاهاي اسيدي 120
تئوري رنگرزي با رنگزاهاي اسيدي 120
تجمع رنگزا و فرايند رنگرزي 123
جذب رنگزا 125
مكانيزم رنگرزي 125
روش‌هاي رنگرزي با رنگزاهاي اسيدي 128
رنگزاهاي اسيدي ميلينگ 130
ويژگي‌ها 132
ثبات شستشو 132
يكنواخت شوندگي 133
استفاده از مخلوط رنگزاهاي اسيدي در رنگرزي 135
كاربردهاي وي‍‍ژه رنگزاهاي اسيدي 136
رنگرزي با رنگزاهاي دندانه‌اي 138
روش رنگ و دندانه توام 139
روش دندانه پس از رنگرزي 140
خواص رنگزاهاي دندانه‌اي 140
ثبات نور 140
ثبات شستشو 141
محدوديت دامنه مصرفي رنگزاهاي دندانه‌اي 141
رنگزاهاي كرمي و روش‌هاي رنگرزي با انها 142
دندانه كرم (كرم قبل از رنگرزي) 142
متاكرم (رنگزا و دندانه توام) 143
كرم پس از رنگرزي 144
ميزان لازم دي كرمات 145
تئوري رنگرزي با رنگزاهاي كرمي 146
رنگزاي راكتيو 149
ويژگيها 150
فرايند رنگرزي پشم با رنگزاهاي راكتيو 151
مواد تعاوني: 151
رنگزاهاي خمي 152
شكل ساختماني و ويژگي ها 154
فرايند رنگرزي 155
خواص ثبات 156
رنگزاهاي خمي محلول 157
رنگزاهاي مستقيم 157
نكات قابل توجه در رنگرزي 158
نايكنواختي نتيجه رنگرزي 162
روشهاي حصول نتيجه يكنواخت 163
انتخاب يكنواخت كننده مناسب 166
اصلاح رنگرزي نايكنواخت 166
مزاياي رنگزاي شيميائي 168
معايب رنگزاي شيميائي 169
رنگزاهاي مناسب و اقتصاد براي كلاف پشم 169
منابع 171
چکیده
تقسيم بندي رنگينه ها در شاخص رنگ (Color Index)
منظور از اين تقسيم بندي پنج جلد كتابي است كه توسط
The Society of Dyers and Colorists (SDC)
American Association of Textile Chemists and Colorists (AATCC)
تهيه گرديده است. در  جلد اول، رنگينه هاي خانواده‌هاي اسيدي، ازوئيك و بازي (بازيك)، در جلد دوم رنگينه هاي خانواده‌هاي مستقيم، ديسپرس، سفيد كننده هاي نوري، غذايي، اينگرين (Ingrain) و رنگينه‌هاي مناسب براي رنگرزي چرم و در جلد سوم رنگينه هاي خانواده هاي دندانه اي، طبيعي، رنگدانه (پيگمنت(، راكتيو، احياء كننده‌ها، رنگينه هاي هر خانواده به ترتيب زرد، نارنجي رنگینه های محلول در حلال، گوگردی، خمی و خمی محلول به ترتیب امده است. رنگینه های هر خانواده به ترتیب زرد، نارنجی، قرمز، بنفش، ابی، سبز، قهوه ای و بالاخره مشکی بوده و به رنگینه های (غیر مخلوط) موجود هر خانواده رنگینه ای شماره ای داده شده است. به عنوان مثال:
(نام ژنریک شاخص رنگی و یا کالرایندکس) C.I.Acid Yellow 1
که به معنای رنگینه اسیدی زرد رنگ با شاخص رنگی یک است. هر نام ژنریک شاخص رنگی، مشخص کننده یک ساختار شیمیایی معین می باشد. رنگینه های زرد رنگ دیگر همین خانواده با ساختار متفاوت، شاخص رنگی دیگری مثل 2، 3 ، 4 و غیره خواهد داشت. در این 3 جلد خصوصیات هر رنگینه با شاخص معین مثل پایه شیمیایی و شماره ان، تغییرات رنگ در مقابل نور روز و نور مصنوعی، روشن مناسب برای رنگرزی، قدرت یکنواختی (جابجایی)، لکه گذاری روی الیاف دیگر، تعدادی از ثباتهای مختلف، قابلیت برداشت و کاربردهای غیر نساجی امده است. تقسیم بندی در این سه جلد با توجه به کاربرد رنگینه ها انجام شده است. در جلد چهارم فرمول شیمیایی رنگینه ها امده است و به هر فرمول شیمیایی شماره ای داده شده است که انرا شماره پایه شیمیایی شاخص رنگی نام داده اند. این شماره از 10000 شروع می گردد. به عنوان مثال رنگینه اسیدی زرد با شاخص رنگی 1، دارای شماره پایه شیمیاییی شاخص رنگی 10316 ، می باشد.
جلد پنجم از دو قسمت تشکیل شده است. در قسمت اول، رنگینه ها به ترتیب خانواده های رنگینه ای و رنگ در جلدهای اول، دوم و سوم و نام ژنریک انها امده و نامهای تجارتی انها که توسط شرکتهای مختلف انتخاب شده است در مقابل انها ذکر گردیده است. در قسمت دوم عکس قسمت اول عمل شده و نامهای تجارتی رنگینه ها به ترتیب حروف الفبا امده و نام ژنریک انها در مقابل قرار داده شده است. جلدهای دیگر کالرایندکس، ضمیمه بوده و رنگینه های جدید در انها ذکر گردیده است.
فصل اول
مواد تعاونی (کمکی) در رنگرزی
مواد تعاونی و یا کمکی در رنگرزی را می توان به گروههای زیر تقسیم بندی نمود:
سختی گیر اب
تر کننده – نفوذ دهنده
ضد جابجایی
یکنواخت کننده
ریتارد (Retarder) یا ترمز کننده
کاریر (Carrier)
دیسپرس کننده
احیاء کننده
اکسید کننده
سختی گیر اب
اب در صنعت نساجی نقش مهمتری را نسبت به صنایع دیگر دارد. ابهای زمینی و دریا معمولا دارای املاح کلسیم و منیزیم می باشد که به اب سخت معروف است. گرچه وجود مقداری از این املاح در اب اشامیدنی مفید است ولی در صنعت نساجی وجود اینگونه املاح در اب، در بیشتر موارد با مولکولهای رنگینه و یا مواد دیگر حاضر در حمام تولید رسوبهای نامحلول کرده و رنگرزی و تکمیل را با اشکال مواجه می سازد. در بیشتر کارخانجات، اب را جهت مصرف سالنهای تکمیل قبلا تصفیه نموده و املاح را تا مقدار زیادی از ان جدا می نمایند. به هر حال چنانچه اب تصفیه نشده باشد و یا تصفیه ان بصورت کامل انجام نگرفته باشد می توان از مواد سختی گیر اب استفاده نمود. سختی گیرهای اب، مواد معدنی و یا الی می باشد که با املاح کلسیم و منیزیم حاضر در اب سخت، تولید کمپلکس محلول نموده و بدین وسیله از واکنش انها با مواد دیگر در حمام جلوگیری نموده و به عبارت دیگر انها را غیرفعال می نماید. از انجائی که در مقدمات، رنگرزی، چاپ و تکمیل، بیشتر مواد مصرفی نسبت به اب سخت حساسیت نشان می دهد لذا به کار گرفتن مواد سختی گیر اب با اب کاملا تصفیه نشده ضرروی است.
مواد تر کننده (خیس کننده)
این مواد، تر شدن کالای نساجی را اسان تر و سریع تر می نماید و بکار گرفتن انها برای کالایی که اب را به راحتی جذب نکند و مخصوصا در عملیات پد (pad) که پارچه برای جذب محلول، مدت زیادی ندارد ضروری می باشد.
ترکننده به طور کلی کشش سطحی اب را روی لیف پایین اورده و اب بهتر روی سطح لیف و در منفذهای بین الیاف پخش می گردد و در نتیجه مواد همراه خود را به داخل کالا می رساند. این مواد نه تنها نفوذ محلول را به داخل کالا اسان تر می کند بلکه رنگرزی و تکمیل را یکنواخت تر می سازد. قابلیت جذب محلول متفاوت کالای نساجی در مراحل مختلف می تواند عامل نایکنواختی باشد. مثلا چنانچه پارچه در مرحله مرسریزه به صورت یکنواخت خیس نشده باشد مرسریزه بصورت یکنواخت انجام نشده و این نایکنواختی، پس از رنگرزی خود را به صورت نایکنواختی رنگی نشان می دهد. ترکننده ها، دیسپرس کننده ها و شوینده ها (دترجنت ها) ساختمان شیمیایی مشابه ای داشته و یکی از این سه خاصیت ممکن است در بعضی موارد بیش از دو خاصیت دیگر باشد. برای عملیاتی که در قلیا و یا اسیدهای قوی صورت می گیرد بایستی از ترکننده های مقاوم در شرایط  محیط استفاده گردد.
نفوذ دهنده که مشابه ترکننده می باشد به نفوذ بیشتر رنگدانه (رنگینه نامحلول در اب) به داخل کالا کمک می کند…………….