تاريخچه
بشر اوليه كه ساليان درازي را بصورت بدوي از ميوه درختان و شكار حيوانات امرار معاش مينمود رفته رفته در صدد برآمد براي مواقعي كه دسترسي به شكار نداشت حيواناتي را كه مفيد تر و مطيع تر تشخيص داده بود بتدريج رام و اهلي سازد . كم كم در اثر تماس مداومي كه بدين طريق با گاو ،بز و ميش كوهي حاصل كرد علاوه بر فوائد گوشت از مزاياي شير هم برخوردار شد و پس از قرون متمادي هنگاميكه شهرنشين شد در گوشه خانه و كاشانه اي كه براي خود ميساخت جاي مخصوصي هم براي نگاهداري گاو ترتيب داد . بعقيده مارشاك اهلي كردن حيوانات 8 هزار سال قبل از ميلاد مسيح ابتدا در خاورميانه انجام شده است .
پرورش گاو در اعصار جديدتر چنانچه از روي نقوش و كتب يوناني ،مصري و چيني و ايراني مشهود ميباشد از اهميت ويژه اي برخوردار شده بود چنانچه در قرون وسطي و دوره رنسانس در كشورهاي اروپائي بعلت پيشرفت علم از يكطرف و استعداد زمين و شرايط مساعد جوي مراحل اول اصلاح نژاد گاوها متداول شده و تكثير يافت ولي چون سيل بنيان كن بيماريها بخصوص طاعون گاوي كه همواره از كشورهاي آفريقائي يا مركز آسيا سرچشمه ميگرفت تلفات و خسارات زيادي به گاوداريهاي اروپائي وارد ميكرد لذا دانشمندان درصدد برآمدند مانند مسائل پزشكي براي جلوگيري از بيماريهاي دام نيز دانشكده هائي تاسيس كنند . از اينرو فرانسويان در 210سال قبل اولين دانشكده را در ليون افتتاح كرده و كم كم دانشجوياني از ساير كشورها باين دانشكده اعزام شده و در مراجعت به تاسيس دانشكده هاي دامپزشكي متعدد در كشورهاي خود همت گماشتند .
نژادهاي معروف گاو :
اهميت پرورش نژادهاي ممتاز گاو از نظر افزايش شير و گوشت از ديرزماني مورد توجه بشر قرار داشته است . تا آنجا كه در تواريخ منقول است بعد از ميلاد مسيح ايتاليائيها ضمن تبادل تجارت با چين و رونق كشتيراني تعدادي گاو گوشتي عظيم الجثه از چين وارد كرده و در ايتاليا بنام ChIANINA پرورش داده اند . در اثر جنگهاي صليبي نيز نقل و انتقالات ديگري بين كشورهاي داخلي اروپائي بعمل آمده است . پس از كشف امريكا و استراليا صادرات گاو از اروپا از يكطرف و از هندوستان و افريقا از طرف ديگر در آمريكا و استراليا توسعه يافته و مطالعات دانشمندان در باره نژادهاي گوشتي و شيري و آميخته گري آنها وارد مراحل نويني گرديد.
شرايط تاسيس گاو داري : بمنظور ايجاد نظم و هماهنگي بين واحدهاي و جلوگيري از تراكم كه باعث انتشار عوامل بيماريها ميشود از طرف وزارت كشاورزي در تهران و شهرستانهاي بزرگ با تهيه فرمهاي مخصوص درخواست صدور پروانه نمايند .
در اين ضوابط ساختن اصطبل ،بهاربند ،شيردوشي و خانه هاي كارگري با رعايت اصول فني تهيه شده است . اينك نكاتي كه دامپروران در تاسيس واحد گاوداري بايد رعايت كنند براي مزيد اطلاع درج ميگردد .
1-رعايت فاصله – حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با مجتمع يا قريه روستائي 200 متر
2-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با شهركها و شهرها و فاصله دو دامپروري يك كيلومتر
3-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با اتوبان و جاده اصلي 150 متر .
4-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با كارخانجات صنعتي و غذائي 500متر
5-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با مرز انتهائي زمين هاي فرودگاه يك كيلومتر .
نكات بهداشتي :
1- حتي المقدور دامداري در سمتي نباشد كه باد فضولات گاوداري را به خانه هاي روستائي و شهركها انتقال دهد .
2- از تجمع انواع دامهاي ديگر در گاوداري بايد خودداري شود.
3- دامداريها بايد مجهز به لوازم سم پاشي و ضد عفوني و وسائل ايمني كامل و وسائل آتش نشاني باشند .
4- ساختن حوضچه ضدعفوني در جلو درب ورودي و مدخل اصطبلها ضروري است .
5- محل مناسب براي جمع آوري و انباشته كردن كود تهيه شود و حتي المقدور زودتر بخارج حمل شود .
6- نصب كوره لاشه سوز در امكاني كه حفر چاه براي فضولات امكان ندارد ضروري است .
7- انداختن لاشه و ساير فضولات در كنار جاده ها اكيداً ممنوع است .
8- فاضل آب دامداريها بهتر است ضد عفوني شده و بزمين زراعتي از زير زمين منتقل شود .
9-از اياب و ذهاب اشخاص متفرقه جلوگيري شود .
10- كارگران دامداري بايد گواهي بهداشتي داشته باشند .
11- محل تلف شدن بايد فوراً ضد عفوني و لاشه در چاه يا كروه لاشه سوز انداخته شود .
12-ساختن محل كوچك جداگانه اي بنام بيمارستان در گاوداريهاي بزرگ ضروري است .
بهداشت جايگاه دام :
گاوداري از مشاغلي است كه رو به صنعتي شدن نهاده است در واقع در مسير روي به يك صنعت مدرني تبديل شده است كه به تأمين پروتئين و انرژي مورد نياز بشرنقش عمده اي در خانوار ايفا مي نمايد. شير به عنوان مايع گرانبها و ارزشمند از بدو تولد بشر ذائقه او را شيرين نموده است و با تأمين پروتئين ويتامينه D نقش مهمي در سلامت و رشد و توسعه ابناء بشر داشته است .
گوشت قرمز به عنوان يك ماده پروتئيني ارزشمند بخش زيادي از نياز پروتئين بشر را كه از سوي غلات تأمين نمي شود را براي او به ارمغان آورده است . پيش نياز مواد سازنده و موثر خونرساني و انتقال اكسيژن در بافتها در منابع لبني و سر بسته به دام و ضروريات مي شود . ضد عفوني در درب ورودي يكي از عوامل مهم در جلوگيري از ورود عوامل بيماريزا و عفونت زا در داخل گاوداري مي باشد . ميكروبها ممكن است از طريق كفشها ،لاستيكها ،وسايل نقليه به داخل گاوداري منتقل شود .
جلوگيري از ورود عوامل بيماريزا يكي از اولويت هاي بهداشتي در هر روز گاوداري مي باشد. در گاوداري مورد بحث هر 2 هفته يكبار بر ماده ضد عفوني كننده بعد از تخليه مايع قبلي در صورت گل و لاي شدن آن به مقدار توصيه شده ريخته مي شود و تمام افرادي كه وارد گاوداري مي شوند بايد با استفاده از ضد عفوني كننده هاي درب ورودي ضدعفوني مي شوند .
پرورش گاوهاي خشك :
گاوهاي خشك با توجه به سنگين بودن از گاوهاي ديگر جدا شده و جداگانه نگهداري مي شوند. گاوهاي خشك در 2 ماه مانده به زايمان تغذيه خاصي داشتند ولي در گاوداري مورد اشاره تغذيه ويژه اي صورت نمي پذيرفت . صرفاً مصرف كنسانتره كاهش يافته و در دو هفته مانده به زايمان نيز از تغذيه ويژه استفاده نمي شد.
پرورش تلقيح مصنوعي :
تلقيح مصنوعي و دور به منظور افزايش توان ژنتيكي نتاج حاصل از گله توسط برادر كرامندلي صورت پذيرفته و از اسپرمهاي متنوعي از خانواده هاي مختلف در تلقيح استفاده مي شد .
انواع مواد خوراكي مورد استفاده در گله داري :
انواع علوفه :
كاه گندم ، سيلوي ترتيكاله ، يونجه ،باقيمانده كارخانجات رب سازي
