باغ هاي ايراني
مقدمه
ساخت باغ در كشور ما سابقه اي طولاني داشته ودر تمام دورانها بخصوص دوره اسلامي مورد توجه بوده است . باغها چند عملكرد داشته اند و در بعضي دورانها باغهاي عمومي براي گردش و تفريح اهالي ساخته مي شدند.
آيين و گيش قديم ايرانيان به كشاورزي و باغ سازي اهميت خاصي داده ، آنرا ستايش نموده است چنانكه دورنديداد ( فر گرد سوم – فقره 33 مي خوانيم كه زرتشت به اهورا مزدا مي گويد : اي آفريننده جهان مادي ، اي يگانه پاك ، چهارمين كسي كه زمينه را به منتهي درجه وجد آورد كيست ؟ اهورا مزدا پاسخ مي دهد ، آنكس كه بيشترين مقدار گندم كشت كند و بيشترين سبزيها بكارد و بيشترين درختها بنشاند كسي كه زمين خشك را آب دهد و زمين خيس (باتلاق) را بخشكاند و زير كشت ببرد .
در دوره اسلامي نيز ايجاد باغها و درختزارها همچنان مورد علاقه ساكنان اين سرزمين كهنسال بوده و علاوه بر باغهاي بزرگ و با شكوه بيرون شهرها ، چندين سده پديده باغسازي در درون و پيرامون شهرها ، خاص اين سرزمين بوده است . در دين اسلام كاشتن درخت پسنديده و از بين بردن و قطع بي مورد آن نكوهيده شمرده و در اين مورد احاديث و روايات فراواني در دست است .
در قرآن مجيد نيز اشاره هاي متعددي به بهشت و سرسبزي و زيبايي آن شده است .
بطور نمونه چند آيه سوره الرحمن به شرح ذيل مي باشند :
در آن دو تا ، دو چشمه است كه جاري مي باشند . (51)
در آن دو تا است ، از هر ميوه دوصنف (53)
تكيه مي كنند بر فرشهايي كه آستر آنها از ديباي سطير است (55)
از طرفي بدليل اختلاف آب و هوايي مناطق مختلف ايران بخصوص در مناطق گرمسيري باغ اهميت ويژه اي پيدا مي كند. اين دو موضوع و مسائل ديگر باعث شدند كه در اين سرزمين درخت به عنوان عامل گياهي و حياتي مورد احترام اهالي قرار گيرد .
فضاهاي سبز بر چند گونه بوده اند . يك نوع آن باغهاي و با چند ساختمان بوده است . نوعي ديگر باغچه ها بودند كه در مقياس كوچكتر و خصوصي تر بكار مي رفته اند و در همه خانه ها از اعيان تا معمولي ساخته مي شدند ، گودال باغچه هم گونه اي ديگر از فضاي سبز است كه قبلا در مورد ريشه آن صحبت شد. اين گودال باغچه ها در جايي احداث مي شد كه آب زيادي نداشته اند.
نارنجستان نيز نوع ديگري از اين باغها بوده است كه اختصاص به كشت مركبات داشت . در شهر يزد تعداد زيادي نارنجستان ساخته شده بودند .
همانطوركه مي دانيم يكي از اصول معماري ايران درونگرايي بوده است . باغها نيز از همين امر تبعيت كرده و معمولا دور تا دور آن با ديوار محصور بوده است . اين مساله علاوه بر ايجاد يك حفاظ ، باعث مي شود كه وقتي انسان از فضاي گرم بيرون به داخل باغ وارد شود چيزي بسيار متفاوت با بيرون را ببيند . علاوه بر اين محدود كردن آن باعث كار بيشتر بر روي ان مي شود. ديوارهاي باغ عموما بلند و از خشت خام ، چينه و يا آجر هستند .
در باغهاي ايراني مانند آثار هنري ديگر ، سعي شده تا از بيهودگي پرهيز شود . در باغها هم مانند ساختمانها بوته اي بي مورد پيدا نمي شده است .
چمن به معني محل چميدن و گردشگاه بوده كه در بعضي از مناطق ايران به علت وجود لايه هاي سخت زيرزميني در سطح نسبتا بالاتر زمين ، آب به اندازه كافي براي رشد مرتب چمن و بوته زارها وجود داشته و اين نواحي بصورت اقامتگاههاي بهاره اعيان و اشراف در مي آمده است .