سكولاريسم و کشف حجاب در ایران

فهرست مطالب چکیده    1
فصل اول : كليات    7
1-1) بيان مسأله    7
2-1) بررسي سوابق و ادبيات موضوع    16
3-1) اهداف پژوهش    21
4-1) اهميت پژوهش    22
5-1) پرسش پژوهش    26
1-5-1) پرسش اصلي    26
2-5-1)  پرسش هاي فرعي    26
6-1) فرضيه    26
7-1) تعريف متغيرها و مفاهيم وعملياتي    27
8-1) روش پژوهش    29
9-1) سازماندهي پژوهش    30
فصل دوم : ديدگاه هاي نظري    33
1-2) تعريف نوسازي    33
1-2-2) نوسازي روانشناختي    36
2-2-2) نوسازي اجتماعي    36
3-2-2) نوسازي سياسي    37
3-2) جامعه شناسان كلاسيك و انديشه گذار    37
1-3-2)  آگوست كنت (1798-1857)    37
2-3-2) كارل ماركس (1818-1883)    39
3-3-2) هربرت اسپنسر(1820-1903)    43
4-3-2) اميل دوركيم(1858-1917)    45
5-3-2) ماكس وبر (1864-1920)    49
6-3-2) تالكوت پارسونز    51
1-6-3-2) تيپ بندي جوامع از نظر پاسونز    54
7-3-2) نيل اسملسر    56
8-3-2) برينگتون مور    59
جمع بندي    62
فصل سوم : سياست هاي ضد مذهبي رضاشاه در ايران    70
1-3) كودكي رضاخان    70
2-3) ديدگاههاي مختلف در مورد زمينه وقوع كودتاي 1299    73
3-3) كودتاي1299|1930    76
4-3) گفتمان فكري غرب و ورود آن به ايران    81
1-4-3) آخوند زاده (1812-1878م|1228-1295ق)    81
1-1-4-3) نگرش آخوند زاده در مورد دين    82
2-4-3) ميرزا ملكم خان (1833-1909|1249-1326ق)    85
3-4-3) عبدالرحيم طالبوف (1834-1911م|1250-1329ق)    88
1-4-4-3) طالبوف : دين و روحانيت    88
جمع بندي    89
1-5-3) رضاخان و مذهب    90
2-5-3) سياست ضد مذهبي رضاشاه    94
3-5-3) مقابله با روحانيت    96
4-5-3) مقابله با مذهب    99
1-6-3) كشف حجاب    101
3-6-3) طرح متحدالشكل البسه    107
4-6-3) دانشكده معقول و منقول    110
5-6-3) مؤسسه وعظ و خطابه    112
7-6-3) طرح اداره اوقاف    114
8-6-3) تخريب مدارس علمي و مساجد و…    116
9-6-3) تغيير ماههاي قمري به ماههاي شمسي و…    117
جمع بندي    119
فصل چهارم: سياست هاي مصطفي كمال در مقابل مذهب و نيروهاي مذهبي    123
1-4) زندگي نامه مصطفي كمال آتاتورك    123
1-1-4) نحوه به قدرت رسيدن آتاتورك    128
2-4) انديشه هاي تجددگرايي در تركهاي جوان    130
1-2-4) ضياء گوكالپ و ناسيوناليسم ترك    130
3-4) مصطفي كمال و سلطنت    136
4-4) مصطفي كمال و خلافت    142
1-4-4) تخريب مساجد و اماكن مذهبي    151
2-4-4) مقابله با دراويشان    151
3-4-4) دگرگوني پوشاك    152
4-4-4) دگرگوني حقوقي    155
جمع بندي    157
نتيجه گيري بخش دوم : مقايسه سياستهاي ضد مذهبي در ايران و تركيه    161
وجوه تشابه    161
پيشينه نوسازي    165
وجوه اختلاف:    166
تفاوت در شيوه عمل    167
تفاوت در ساختار سياسي دو كشور    169
فصل پنجم : دين و سازمان روحانيت در ايران    171
مذهب شيعه    171
1-1-5) رهبري شيعيان در دوران غيبت    173
2-1-5) سازمان مذهبي شيعه    174
3-1-5) منابع مالي روحانيون شيعه    175
4-1-5) تشكيلات حكومتي روحانيون    177
5-1-5) اصوليون و اخباريون    177
1-5-1-5) ويژگيهاي مكتب اصول    178
فصل ششم: دين و سازمان روحانيت در تركيه    181
1-6) مذهب رسمي    181
2-6) اديان ،مذاهب و طريقتهاي موجود در تركيه    185
1-2-6) شيعيان    186
3-6)    طريقت ها و داراويش    186
1-3-6) علويان    187
2-3-6) بكتاشيه    188
3-3-6) طريقت نقشبنديه    190
4-3-6) طريقت نورجي ها    191
5-3-6) سليمانجي ها    192
6-3-6) طريقت تيجانيه    193
7-3-6) طريقت مولويه    194
4-6) اقليتهاي غير مسلمان    194
1-4-6) مسيحيان    194
جمع بندي    195
نتيجه گيري بخش سوم :    197
ميزان همگرايي مذهبي    197
ميزان مبارزه جويي    198
ميزان استقلال سياسي و مالي    198
فصل هفتم : مقاومت در برابر سياستهاي نوسازي در ايران    200
1-7) تأسيس جمهوري    200
2-7) آية الله نائيني    205
3-7) آيةالله سيد ابوالحسن اصفهاني    206
4-7) آيةالله شيخ عبدالكريم حائري يزدي    207
1-4-7)موضع آيةالله حائري در برابرمسايل سياسي واجتماعي كشور    208
5-7) آيةالله شيخ محمد تقي بافقي    211
فصل هشتم : مقاومت در برابر سياست هاي آتاتورك    214
1-8) مقاومت جدي صورت نگرفت    214
2-8) شورش شيخ سعيد    216
نتيجه گيري بخش چهارم :    219
تواناي بسيج اجتماعي    219
منابع مآخذ    227
منابع انگلیسی    232
منابع تركي استانبولي    232
چکیده
مصطفي كمال آتاتورك در اثراقدامات تدريجي و آشكار توانسته بود به عمر امپراطوري
عثماني پايان دهد و كشور كوچك  تركيه را  بنيان  نهد ، برآن  شد تا كشور تركيه را در مسير
نوسازي قرار دهد ؛ نوسازي  كه مصطفي كمال خواستار آن بود ، در واقع غربي سازي بود و
در اين راستا مي بايست تمام  سنتها از بين مي رفت . وی  براي رسيدن به اين هدف، مبارزه
گسترده با مذهب و نيروهايي  مذهبي انجام داد و اسلام رسمي  را بطور كامل از جامعه تركيه
پاك كرد . در كنار اقدامات مصطفي كمال ؛ وابستگي روحانيون سني  به دولت و عدم استقلال
سياسي و مالي اين زمينه را براي مصطفي كمال فراهم  آورد تا بتواند با تركيب سياست پنهان و
آشكار تركيه را به يك كشور سكولار تبديل كند .
از طرف ديگر در ايران  نيز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه  ايران را همانند
تركيه  بسوي  تمدن و نوسازي هدايت كند . در راستاي  چنين اقدامي طبيعي  بود كه از  طرف
روحانيون كه به عنوان ترويج دهندگان دين در جامعه محسوب مي شدند ،در مقابل  چنين اقدامي
مقاومت صورت گيرد ، استقلال سياسي، اقتصادي به روحانيون اين كمك را مي كرد تا در مقابل
سياستهاي نوسازي رضاشاه كه توأم با دين زدايي بود مقاومت كنند .
استقلال يكي از بزرگترين امتيازات روحانيت شيعه درمقايسه با روحانيت سني است .چه
در دوره صفويه، چه در دوره هايي افشاريه و زنديه و قاجاريه و چه در دوره پهلوي، روحانيت
اگر چه متفاوت انديشيدند ولي هيچ گاه زير بار زور و دستور و ابلاغيه  و فرمان شاهي
نرفت. نتنها اين وضعيت و آرمان را حفظ كرد بلكه  در شرايط مقتضي با قدرت ظالمانه مبارزه
كرد و براي ايجاد فضايي  مساعد تر براي  دينداري  و دين مداري ، با حاكمان در افتاد و نهايتاً
كوشيد تا نظامي اسلامي برمبناي دين و مردم تأسيس كند . از دوره هاي  بسيار سخت و طاقت-
فرسا براي روحانيت ،  دوره  حكومت  بيست  ساله رضاخان  بود . در اين  دوره روحانيت  با
شديدترين برخوردها وعميق ترين موانع مواجه شد . رضاخان كه سوداي ترقي و پيشرفت ايران
به مانند كشورهاي اروپايي را درسر داشت ، سعي مي كرد  مهمترين  موانع را  كه به زعم  او
مذهب  و روحانيت  بود ، از ميان  بردارد . او علاوه  بر مقابله هاي  خشن  و  زورمندانه  با
روحانيت ، بر آن بود تا تمام  نمادهاي  مذهبي را از جامعه حذف كند . رضاشاه  براي  از بين
بردن مذهب و نيروهايي  مذهبي از تمام امكانات استفاده مي كرد تا هرچه زودتر به زعم خویش
كشور را به دروازه هاي ترقي برساند .
در پژوهش حاضر  با مطالعه اقدامات ضد ديني در ايران و تركيه كه نهايتاً جامعه را به
سوي سكولاريسم  هدايت مي كرد ، آشنا خواهيم  شد . و همچنين در اين  پژوهش  سياست هاي
رضاشاه و آتاتورك را در مقابل  مذهب و نيروهايي مذهبي  بصورت مقايسه اي بررسي خواهيم
كرد .