شیوه و روش تبلیغی پیامبر
فهرست مطالب
بخش اول : مرحلهبندى تبليغ وبهرهبردارى از فرصتها و موقعيتها3
فصل اول: زمانبندى مراحل مختلف دعوت4
1.دعوت مخفى و انفرادى. 4
2. مرحله انذار عشيره با نزول آيه أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ. 5
3. مرحله دعوت آشكار و همگانى5 فصل دوم: شروع دعوت از خانواده و نزديكان6
فصل سوم: گسترش دعوت بر اساس شرايط7
فصل چهارم: بر پا نمودن پايگاههاى تبليغى9
فصل پنجم: هجرت10
فصل ششم: اخذ بيعت از ياران11
بخش دوم : مدارا و نرمش در برخورد و معاشرت13
فصل اول:پاسخ آرام به شبههها و تهمتها14
فصل دوم: مرونت و آسانگيرى در مسايل شخصى15
فصل سوم:ارتباط صميمى با همگان17
فصل چهارم: تحمل ايذاى مشركان و حتى مسلمانان19
بخش سوم: ابراز محبت و جلب اعتماد21
فصل اول: اعطاى بخشش و هديه به افراد و قبايل22
فصل دوم: خوشبينى به مؤمنان22
فصل سوم: عفو و گذشت زايد الوصف23
فصل چهارم: مشورت با مؤمنان25
فصل پنجم: ترويج فرهنگ اخوت27
فصل ششم: مواسات و كمك به هر نحو ممكن28
بخش چهارم: هماهنگى با مخاطبان در معيشت29
فصل اول: ساده زيستى30
فصل دوم: پرهيز از تكلّف و تشريفات30
بخش پنجم: ادب و احترام وافر دربرابر مردم32
فصل اول: احترام به كودكان33
فصل اول: احترام به همه اقشار و طبقات34
پي نوشت ها35
منابع وماخذ41
بخش اول
مرحله بندى تبليغ وبهرهبردارى از فرصتها و موقعيتها
زمانبندى مراحل مختلف دعوت
مهمترين شيوه در اين محور، تعيين زمان دقيق فعاليتهاى تبليغى بر اساس محاسبه شرايط و امكانات موجود است. پيامبر(ص) با الهام از آيات الهى، تبليغ بى وقفه دين را باترتيب زمانى منطقى آغاز نمود و استمرار بخشيد. در مورد مراحل اصلى دعوت پيامبر، ميان سيرهنويسان اندكى اختلاف نظر وجود دارد؛ گروهى مثل طبرى و ابن هشام همان دومرحله مشهور دعوت نهانى و آشكار مكه را مطرح مىكنند و گروهى نظير يعقوبى به سهمرحله معتقدند؛ يعنى مرحله انذار خويشاوندان را پيش از دعوت علنى، مرحلهاى جدا دانستهاند(1)، كه با توجه به نزول دو آيه جداگانه در باب دعوت عشيره و دعوت همگانى و اقدام مجزاى رسولخدا(ص) براى هر يك، نظريه دوم صحيحتر به نظر مىرسد. بنابراين مراحل اصلى دعوت پيامبر بهويژه در مكه عبارتند از:
1.دعوت مخفى و انفرادى:
فراخواندن يكايك افراد مستعد و اسلام آوردن عدهاى از اصحاب، پس از نزول آيه <قم فانذر» كه بنا به روايتى كه در طبقات ابن سعد ذكرشده، اين دعوت سه سال طول كشيده است.(2) از امام صادق(ع) نقل شده كه فرمود:پس از نزول وحى، رسولخدا(ص) سيزده سال در مكه بماند كه سه سال آن با دعوت محتاطانه و پنهانى گذشت و او آشكارا تبليغ نمىكرد تا آن كه خداوند فرمان علنى دعوت را فرمود پس پيامبر دعوت خود آشكارا ادامه داد.(3)نيز به روايت طبرى، حضرت رسول از ابتداى نبوت تا سه سال به طور نهانى دعوت مىكرده است، تا آن كه مأمور به اظهار دعوت شد و آيه <فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ المُشْرِكِينَ»(4) و آيه <وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ»(5) فرود آمدند.(6) درباره فلسفه اين شيوه تبليغى، نويسنده فروغ ابديت مىنويسد:
افراد پخته و عاقل و دانا، همواره در راه نيل به مقاصد خود از همين طريق وارد مىشدند و رهبر عالى قدر اسلام از همين اصل مسلم استفاده نمود و سه سال تمام، بدون شتابزدگى در تبليغ آيين خود مىكوشيد و هر كس را كه از نظر فكر و استعداد، شايسته و آماده مىديد، كيش خود را به او عرضه مىداشت… در ظرف اين سه سال ابداً دست به دعوت عمومى نزد و فقط با افراد، تماسهاى خصوصى برقرار مىكرد.(7)از جمله نتايج اتخاذ اين شيوه اين بود كه <سران قريش، در اين سه سال، كوچكترين جسارتى به پيامبر نمىكردند و همواره ادب و احترام او را نگاه مىداشتند و او نيز ظرف اين مدت از بتان و خدايان آنها آشكارا انتقاد نمىكرد.»(8)2.مرحله انذار عشيره با نزول آيه أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ :
در اين مرحله كه ميان مرحله دعوت مخفى آشكار واقع گرديد و مدت آن كوتاهتر از دو مرحله ديگر بود، پيامبر(ص) سعى در تشكيل نخستين صف ايمانى و خط دفاعى در مقابل دشمنىهاى روزافزون مشركان لجوج داشت. در اين مرحله، پيامبر با يارى جستن از تعلقات قبيلهاى خويشانش، سعى در جلب حمايت آنان نمود. هرچند اتخاذ اين شيوه در باره خويشاوندان پيامبر توفيق كامل نيافت و تنها دو عضو از آنان به او گرويدند (خديجه و على)، اما اين از اهميت اين شيوه نمىكاهد، بهويژه اين كه در دعوت پيامبران ديگر نيز به كار رفته و موفقيت آميز بوده است. بههرحال تلاشى براى تشكيل هسته مركزى دعوت با حضور گروهى است كه علاوه بر قرابت ايمانى، تعلق نسبى و خونى نيز با صاحب دعوت دارند………………..
