تشخيص هويت
مقدمه
هويت، مجموعه صفات و مشخصاتي است كه فردي را از افراد ديگر يا شيئي را از اشياي ديگر متمايز مي‌كند. در هر عصري از زندگي اجتماعي بشر متناسب با نيازها و امكانات همان دوره تعيين هويت افراد مورد توجه بوده و روشهاي علمي خاص براي تشخيص هويت، متداول بوده است.
از روشهاي قديمي تشخيص هويت مي‌توان به داغ كردن بدن با فلز گداخته اشاره كرد. به اعتقاد سرهنگ فخرز در قديم به منظور تنبيه و نيز تشخيص هويت مجرمان حرفه‌اي، روي كتف و گونه يا پيشاني آنها با فلز گداخته علامت مي‌گذاشتند، در فرانسه روي شانه راست محكومين به زندان موقت با اعمال شاقه، علامت T و محكوميت به زندان دائم با علام TP و محكومين جرم جعل را با علامت TPF با فلز گداخته علامت‌گذاري مي‌كردند. امپراتوران روم باستان هم براي مشخص كردن افراد جنايتكار و اسيران از ساير اقشار جامعه، پيشاني اسيران و بردگان را با حرف S و قاتلين را با حرف M داغ مي‌كردند.
تن‌پيمايي از ديگر روشهاي قديمي تشخيص هويت بود كه در آن به‌منظور شناسايي، قسمت‌هايي از بدن را اندازه‌گيري مي‌كردند. بر اين اساس مجرمين را بر حسب قد، طول نيم تنه در حال نشسته، اندازه دور سر و عرض سر، طول پاي چپ، طول گوش راست، رنگ پوست، رنگ چشم، رنگ مو، شكل و طول لاله گوش، سالك، خال و… دسته‌بندي و سوابق آنها بايگاني مي‌شد و در نتيجه به اين روش افراد شناسايي مي‌شدند. البته در حال حاضر هم بعضي از مشخصه‌هاي تن پيمايي در فرم مشخصات زندانيان تازه وارد و داوطلبان استخدام ثبت مي‌شود و در تعقيب و شناسايي مجرمان فراري از اين علائم تحت عنوان چهره‌نگاري استفاده مي‌شود. اما انگشت‌نگاري در ميان روشهاي قديمي روشي قاطع براي شناسايي هويت انسان‌هاست كه خطوط برجسته سرانگشتان را بررسي مي‌كند.
با پيشرفت علم، شناساگرهاي ژنتيكي هم براي تشخيص هويت به كار گرفته شدند. در نهايت هم روشهاي ملكولي (PCR) مطرح شدند كه در مقايسه با ساير روشهاي بيولوژي ملكولي مطمئن‌ترين روش براي آناليز DNA نمونه‌هاي بيولوژيك به جا مانده در صحنه جرم است. تهيه نسخه‌هاي متعدد از يك ژن، بررسي بود يا نبود يك ژن خاص در يك قطعه DNA، تشخيص بيماري‌‌هاي ژنتيكي پيش از تولد، بررسي عفونت‌هاي باكتريايي و ويروسي، تشخيص جهش‌ها و سرطان‌ها، مطالعات باستان‌شناسي و تكامل، تعيين جنسيت جنين، تعيين هويت اجساد مجهول‌الهويه، تشخيص هويت مجرمان در پرونده‌هاي جنايي، آناليز انتقال صفات در حيوانات وحشي و كنترل شكار حيوانات به منظور حفظ محيط زيست و حيات‌وحش از كاربردهاي اين روش به حساب مي‌آيند.
مزاياي روشهاي مولكولي غيرقابل انكار است
مشكلات و محدوديت‌هاي جامع نبودن روشهاي تشخيص هويت رايج، دانشمندان ژنتيك ملكولي را بر آن داشت تا از خصوصيت چند حالتي بودن (پلي مرفيسم) بعضي از قسمت‌هاي DNA در تعيين هويت افراد بهره گيرند. به گفته سرهنگ فخرز ملكول DNA از ساير بيو ملكول‌ها پايدارتر است، به طوري كه دانشمندان توانسته‌اند از اجساد موميايي مصريان قديم كه چند 100 هزار سال از تدفين آنها مي‌گذرد هم DNA استخراج كنند.
در ضمن مناطق چند حالتي DNA كه نقش شناساگر ملكولي را بازي مي‌كنند، از تنوع بيشتري نسبت به ژنوتيپ‌هاي گروه خوني و غيره برخوردار هستند. روشهاي ملكولي همچنين علاوه بر توانايي رفع اتهام از افراد بي‌گناه، قابليت اثبات تعلق نمونه به فرد يا افرادي را دارا خواهند بود.
