روانشناسی نوجوانان
مقدمه
دوره نوجواني همزمان است با دوره بلوغ ؛ يكي از بحراني ترين دوره هاي زندگي . در دوره بلوغ ، تغييرات گوناگوني در ابعاد شخصيتي نوجوان رخ مي دهد كه هركدام به نوعي مي تواند بر او اثر بگذارد و حتي گاهي شخصيت او را دگرگون سازد. اين نبشتار ، به برخي از اين جنبه ها اشاره دارد. اما پيش از ورود به اصل بحث ، توجه به چند نكته لازم است :
1ـ بحران بلوغ: فرايند بلوغ يكي از بحراني ترين دوره هاي زندگي هر فرد است . استانلي هال ، (Stanly Hall ) كه به پدر روانشناسي بلوغ معروف است ، اين مرحله را « دوران طوفان و فشار »           مي نامد . نوجوان در اين دوره ، تمايلات و خواهش هاي متضادي دارد . مثلاً با اين كه مي خواهد با دوستان باشد ، به تنهايي نيز علاقمند است . (1)
روسو دوره بلوغ را تولد مجدد مي داند . او مي گويد : وقتي فرد به دوره بلوغ مي رسد مثل اين است كه فرد ديگري با خصوصيات بدني و رواني متفاوتي در وي به وجود آمده است. (2)
در هفت سال سوم زندگي كه دوران بلوغ و جواني است ، تحولات سريعي در جسم و جان نوجوان پديدار مي گردد و در مدت كوتاهي اندام و افكارش به كلي تغيير مي كند .(3) دوره نوجواني و بلوغ به سنين بين 12 تا 18 سالگي اطلاق مي شود. اين دوره يكي از بحراني ترين دوره هاست. گاهي گذشتن از مرز كودكي و رسيدن به قلمرو بلوغ با نابساماني هاي فراواني همراه است. در اين دوره ، نوجوان نه ديگر كودك به حساب مي آيد و نه هنوز به درستي بالغ گرديده است. وي در مرز بين اين دو مرحله (كودكي و بزرگسالي ) قرار مي گيرد و با فشارها و انتظارات خاص هر دوره روبه رو مي شود ؛ از سويي ، اگر كار كودكانه بكند او را ملامت مي كنند كه بزرگ شده است و اين كار در شأن او نيست و از سوي ديگر ، معمولاً با او مانند بزرگسالان رفتار نمي شود . در زندگي ، نقش كودك و بزرگسال ، هركدام مشخص است و مي دانند چه كاري بايد انجام دهند ، ولي نوجوان در وضع روحي مبهم و پيچيده اي به سر مي برد ؛ او به درستي نمي دانند چه بايد بكند.
2ـ تعريف بلوغ و نوجواني :
كلمه «بلوغ» يا (Puberty ) ممكن است به چند صورت تعريف شود :
الف ) بلوغ جنسي : بلوغ به اين معنا يعني رسيدن به سن توليد مثل و شهوت جنسي كه سنين آن در بين ملل و افراد گوناگون بر حسب نژاد ، مناطق جغرافيايي و آب و هوايي متفاوت است و معمولاً بين سنين 12ـ18 سالگي واقع مي شود.
ب ) بلوغ جسمي (فيزيولوژيك) : بلوغ به اين معنا همان آخرين حد رشد اندام ها است كه زمان آن از يك سو ، به نژاد فرد بستگي دارد و از سوي ديگر ، به قوانين رشد و نمو هريك از اعضا . در اين زمينه، تنكرد شناسان (فيزيولوژيست ها ) و روان شناسان به اين نتيجه رسيده اند كه اندام هاي انسان تا پنج سال اول زندگي به طور سريع رشد مي كند و سپس رشد آن تا سنين        12 ـ 13 سالگي به كندي                  مي گرايد ، در دوره نوجواني سرعت رشد دوباره افزايش مي يابد و در فواصل بين 18ـ25 سالگي جسم به حد كمال خود مي رسد و رشدش نيز متوقف مي گردد . لازم به ذكر است كه تمام قسمت هاي بدن در دوره رشد به يك ميزان رشد نمي كند ، بلكه بعضي از اعضا رشد بيشتري دارند، چنانچه مشهور است كه    « نوجوان شلوارش يك سال زودتر از كتش كوچك مي شود . »
ج) بلوغ شرعي : سن تكليف در كشور هاي گوناگون براساس اعتقاداتي كه دارند فرق مي كند ؛ مثلاً اسلام سن 9 سالگي را براي دختران و 15 سال را براي پسران سن بلوغ مي داند .(4) البته بعضي از فرق اسلامي در سن بلوغ با شيعه فرق دارند ؛ مثلاً فقه حنفي براي دختر سن 17 سالگي و براي پسر سن 18 و 19 سالگي را سن بلوغ مي داند و فقه مالكي بلوغ را وابسته به سن نمي داند .