بررسی باورها و اعتقادات از زایمان تا 7 سالگی کودک
چكيده تحقيق :
در هر جامعه هاي باورها و اعتقادات و دانسته ها ريشه در تاريخ و گذشته آن جامعه دارند براي ظهور و پيدايش يك باور نمي توان تاريخ دقيقي تعيين نمود و مهم ترين مسئله شناخت باورها و جمع آوري و گرداوري آنها است كه در اين تحقيق با توجه به اينكه مطالعات مردم شناسي مطالعاتي ژرفانگر هستند بنابراين سعي شده تحقيق در مكان محدود و مشخص روستاي …. انتخاب و بررسي شود . روش تحقيق به صورت مشاهده ميداني و مصاحبه با زنان و مردان روستا انجام گرفته و همزمان از مطالعه اسنادي و كتابخانه اي و استفاده از پايان نامه ها مورد توجه و استفاده قرار گرفته.
آنچه كه در اين پژوهش به آن تأكيد شده بررسي باورها و اعتقادات و آداب و رسوم سنتي مردم روستا در مورد زايمان تا 7 سالگي كودك يعني مرحله اول زندگي انسان است كه در اثر زمان كم رنگ شده و در حال حاضر گرايش به شيوه هاي مدرن و صنعتي بيشتر شده بنابراين ضمن جمع آوري و بررسي باورها و اعتقادات مختلف روستا در مرحله اول زندگي انسان تأثير آنها بر زندگي و كاركردهاي فردي اجتماعي اين باورها و اعتقادات نيز بررسي شده است.
واژگان كليدي :
باور : مجموعه دانشي كه در هر فرهنگي وجود دارد و مردم بدون شك و ترديد به آن ايمان مي آورند و به آن معتقد مي شوند برخي از باورها جنبه محلي و ملي و برخي جنبه بين المللي دارند (بيرو- آلن- فرهنگ علوم اجتماعي 1367 ص30).
عادات و رسوم :
مراد از آن خصلت عادي و مشترك كليه اعضاي يك جامعه معين و مشخص است (ميشل – پانوف- فرهنگ مردم شناسي 1382ص 1178)
كاركرد (فونكسيون):
واژه فونكسيون در جامعه شناسي به نتايج و آثار عيني پديده هاي اجتماعي اطلاق مي شود و هر پديده اجتماعي كاركرد معيني بر عهده دارد به نحوي كه در دوام و اداره جامعه موثر مي باشد . (اديبي – حسين- انصاري- عبدالمعبود- نظريه ها 1385 ص59)
زاييدن : عمل زاييدن – بچه آوردن – زايش – بچه از شكم بر زمين نهادن (عميد – حسن – فرهنگ 1374 ص680)
كودك : بچه – پسر يا دختر خردسال (همان صفحه 991)
نوزاد : نوزادي كه تازه زاييده شده – طفلي كه تازه به دنيا آمده (همان ص1174)
مقدمه
باورها و اعتقادات از ديدگاه مردم شناسي از اهميت ويژه اي برخوردارند هر باور و آيين و سنتي كه در يك جامعه وجود دارد در واقع در پاسخ به نيازهاي مادي و معيشتي آن قوم و جامعه به وجود آمده اند.
مالينوفسكي انسان شناسي انگليس شيوه درست مطالعه فرهنگ و تمدن هر قوم را با در نظر گرفتن تمامي آن به عنوان يك مجموعه و مطالعه هر يك از عناصر آن دانسته مالينوفسكي مي گويد هر عاملي در يك تمدن و فرهنگ داراي كاركردي است نسبت به كل مجموعه و كاركرد آن برآوردن نيازهاي اساسي انسان است (فربد- محمد صادق – مباني انسان 1380 ص124).
مطالعه در زمينه باورها و اعتقادات مختلف جز فرهنگ يك قوم محسوب مي شوند و فرهنگ چكيده هاي تلاش انسان در روند تاريخ براي پاسخ به نيازهاي مادي و معنوي است كه از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شوند.
در اين پژوهش سعي شده است باورها و اعتقادات مختلف مردم یک روستا را از زايمان تا 7 سالگي كودك مورد بررسي قرار دهيم بنابراين نخستين مرحله در اين خصوص جمع آوري و گرداوري اين باورها و اعتقادات است كه در مرحله بعدي به صورت مطلوب و منطقي دسته بندي شوند .
توليد مثل وزاد و ولد و تولد نوزادان از قرنهاي اوليه حيات بشر تا به امروز وجود داشته و آيين ها و مراسمات و باورها و اعتقادات مختلفي اجرا شده در اين تحقيق كه به بررسي باورها و اعتقادات و آداب و رسوم روستاي …. از زايمان تا 7 سالگي كودك پرداخته شده در فصل اول اين تحقيق كليات تحقيق كه شامل طرح مسأله ضرورت انتخاب موضوع اهداف كلي و جزيي تحقيق استفاده از روش مشاهده مشاركت آميز مصاحبه و ابزار مختلف تحقيق دوربين عكاسي – مشاهده ميداني در قلمرو محدود و مشخص روستاي …. به عنوان محدوده تحقيق ذكر شده سوالات و مشكلات تحقيق كه پژوهشگر با آن مواجه بوده در اين فصل ذكر شده .
در فصل دوم چهار چوب نظري تحقيق نظريات مختلف مكتب كاركرد گرايي بيان شده.
در فصل سوم به معرفي كل منطقه يعني روستاي …. از لحاظ موقعيت طبيعي جغرافيايي – جمعيت – زبان و مذهب و امكانات روستا مورد بررسي قرار گرفته و در اين فصل ذكر شده .
در فصل چهارم يافته هاي تحقيق كه شامل باورها و اعتقادات مختلف روستاي …. از زايمان تا 7 سالگي كودك مورد مشاهده و ثبت و ظبط قرار گرفته و از طريق مصاحبه با اهالي روستاي …. قسمتي از اين باورها و اعتقادات را كه در گوشه ذهن كهنسالان روستا در حال فراموش شدن بود ثبت كرده و كاركرد و تأثير اين باورها و اعتقادات بر زندگي اهالي روستاي …. مورد بررسي قرار داده شده .
بيان مسئله
درباره باورها و اعتقادات و فرهنگ مناطق مختلف جغرافيايي ايران و جهان مطالب زيادي توسط نويسندگان و محققان نگاشته شده آنچه امروزه به عنوان باورها و اعتقادات ، آيين ها و مراسمات مختلف مانند پلي مارا با گذشته ها و زندگي اجداد و پدرانمان آشنا مي كند و شناخت اين باورها و اعتقادات خصوصاً در اوايل زندگي و از به دنيا آمدن كودك تا بزرگ سالي و مرگ اهميت دارد. علت به وجود آمدن بسياري از باورها و اعتقادات ناشي از شيوه معيشت و محيط جغرافيايي مردم آن منطقه است باورها و اعتقادات و رسوم مردم را نبايد خرافات محسوب كرد . زيرا هر يك از اعمال و رفتار و باورها و اعتقادات تحت تأثير عوامل مختلف تلاشي در جهت رسيدن به آمال و آروزهاي انسان رسيدن به آرامش روحي است. باورها و اعتقادات مختلف در جوامع گوناگون متفاوت هستند اما در عين حال نقش واحدي را بر عهده دارند كه همان تأمين يا برآوردن نيازهاي رواني و تسكين احساس ترس مردم در برابر خطرات ناشي از عوامل طبيعي است بسياري از باورها و اعتقادات تحت تأثير عوامل مختلف مانند تغييرات و تحول در محيط اجتماعي و زيستي است .
اين باورها و اعتقادات كه بسياري از آنها در گوشه اي از ذهن پيران متروك مانده و آهسته دوام خود را از دست مي دهند. در بسياري از موارد برگرفته از محيط جغرافيايي و شيوه معيشت مردم مي باشد پختن آش در چهلمين روز تولد كودك با حبوبات آن منطقه ناشي از تأثيرات شيوه معيشت و كشاورزي آنها است كه باعث به وجود آمدن باورهاي خاصي در اين روستا شده كه از لحاظ رواني به آنها اميد و آرامش مي دهد و بزرگ شدن كودك آنها را تضمين مي كند.
با توجه به مهاجرت روستائيان از روستا به شهر و ارتباط بيشتر افراد بسياري از باورها و اعتقادات و مراسمات مختلف تغيير و در مواردي در شهرها نفوذ كرده مثلاً بيماري يرقان كه اصطلاح محلي آن زردي (zardy) است و كودكان مبتلا به آن را نزد اشخاصي كه به اصطلاح محلي (بش دار ) (Bas Dar)[1] برده و با فوت كردن به صورت كودك مريض شده او را شفا مي دهد اين رسم كه قبلاً در روستاها رواج داشته در شهر ها نيز مرسوم شده و كودكان را به جاي درمان پزشكي در بيمارستان به نزد اين اشخاص برده مي شوند .
بنابراين گردآوري باورها و اعتقادات كه امكان نابودي و از ميان رفتن آنها وجود دارد و آشنايي نسل جوان با بخشي از بازمانده اين باورها و اعتقادات نيازمند ثبت و ضبط اين باورها و اعتقادات است .
ضرورت انتخاب موضوع
ضرورت انتخاب اين موضوع در اين است كه بسياري از باورها و اعتقادات در گذر زمان به دست فراموشي سپرده خواهد شد و اين باورها و اعتقادات سنتي كه يادگارهاي روزگاران گذشته است از بين مي روند و وظيفه مردم شناسان است كه با پژوهش هاي خود باورها و اعتقادات مراحل مختلف زندگي انسان را به جامعه امروزي معرفي نمايند و نسبت به ثبت و ضبط آنها اقدام نمايند. بنابراين پژوهش در اين زمينه ضروري به نظر خواهد آمد .
از سوي ديگر علاقه من به بررسي باورها و اعتقادات مناطق مختلف نظر مرا به سوي روستاي …. كه سرزمين اجدادي و محل زندگي بزرگان خانواده من است جلب كرد كه به عنوان يك روستايي از ايل طولاني سعي در شناساندن باورها و اعتقادات روستاي …. به علاقمندان به شناخت باورها و اعتقادات و فرهنگ مناطق مختلف قدمي برداشته باشم لذا اين امر بي تأثير در انتخاب موضوع نبوده است.
پيشينه تحقيق :
باورها و اعتقادات در واقع ريشه در روش زندگي هر قوم و طايفه اي دارند كه در قالب رسوم و سنتها مورد بررسي و مطالعه قرار مي گيرد و همواره مورد توجه مردم شناسان و جامعه شناسان بزرگ قرار گرفته و نظريات مختلفي در پيدايش اين باورها و اعتقادات دارد. روش تحقيق ميداني براي مطالعه و بررسي اين باورها و اعتقادات مورد توجه متخصصين مردم شناسي است.
با توجه مطالعه و بررسي هاي انجام گرفته در زمينه باورها و اعتقادات در مورد زايمان و كودكي در روستاي …. تاكنون تحقيقي صورت نگرفته. در كتاب جامعه شناسي و مردم شناسي ايلات و عشاير تأليف آقاي حشمت الله طبيعي به باورها و اعقتادات در ايلات و عشاير مختلف پرداخته شده. در كتاب نيرنگستان صادق هدايت باورها و اعتقادات مذهبي مختلف به طور توصيفي بيان شده است.
در كتاب يكي بود يكي نبود محمد علي جمالزاده باورها و اعتقادات مردم در مناطق مختلف مطرح شده است.در كتاب از خشت تا خشت محمود كتيرايي باورهاي مردم در نقاط مختلف و ويژگي هاي فرهنگي آن مردم توصيف شده است.همچنين پژوهش ها و تحقيقات مختلفي در زمينه باورها و اعتقادات صورت گرفته كه در برخي از آنها تنها اشاره اي گذرا به برخي آداب و رسم شده است 1 بررسي باورها و اعتقادات در جنبه هاي مختلف زندگي مردم روستاي بهمن آباد ، استان ايلام رشيدي حسين – كارشناسي علوم اجتماعي 1385
بررسي باورها و اعتقادات مذهبي روستاي بولي استان ايلام رضا جمشيدي 1383.
در تحقيقات و پايان نامه هاي كه موضوع اصل آنها طب سنتي بوده نيز به زايمان و باورها و اعتقادات مختلف در ارتباط با آن به طور مختصر بيان شده .
1- طب سنتي در استان چهار محال بختياري مطالعه موردي روستاي باجگيران- پژوهشگر ليلا صالحيان – 1387
2- تحليل مردم شناختي طب سنتي در روستاي غياث آباد شهر گرمسار- پژوهشگر سهيلا ذوالفقاري 1385)
تحقيق در زمينه باورها و اعتقادات جنبه مردم شناختي دارد و حجم اين پژوهش ها در زمينه ذكر شده به مراتب كمتر از ديگر حوزه هاي فرهنگ عامه است كه نياز به تحقيق و بررسي بيشتر در اين زمينه وجود دارد .
اهداف تحقيق :
يكي از اولين و مهم ترين مراحل انجام كار پژوهشي مشخص كردن اهدافي است كه پژوهشگر سعي در رسيدن به آنها را دارد.
مارسل موس در اين باره مي گويد : مردم نگار جواني كه به محل تحقيق مي رود بايد از آنچه مي داند آگاهي كامل داشته باشد تا به شناخت آنچه كه هنوز از آن آگاه نيست توفيق يابد (عسكري خانقاه – اصغر- مردم شناسي 1373 ص82)
هدف هاي اين تحقيق دو گونه مي باشند :
1- اهداف كلي 2- اهداف جزئي
اهداف كلي
1- يكي از اهداف كلي اين تحقيق بررسي باورها و اعتقادات و آداب و رسوم مختلف از زايمان تا 7 سالگي كودك در روستاي ….
2- جلوگيري از نابودي و فراموشي باورها و اعتقادات و سنت هاي گذشته و جمع آوري و اين باورها و اعتقادات در روستاي ….
اهداف جزئي
1- شناخت باورها و اعتقادات مختلف روستاي ….
2- بررسي كاركردهاي اين باورها و اعتقادات در زندگي مردم رستاي ….
3- بررسي تأثير اجراي اين مراسمات مختلف در روستاي …. و افزايش روابط اجتماعي مردم روستا .
فهرست مطالب :
چکیده تحقیق
مقدمه
فصل اول : کلیات تحقیق
بیان مسئله
ضرورت انتخاب موضوع
پیشینه تحقیق
اهداف تحقیق
روش تحقیق
ابزار تحقیق
قلمرو تحقیق
زمان تحقیق
سوالات تحقیق
مشکلات تحقیق
فصل دوم : چهارچوب نظری تحقیق
کارکرد گرایی
تعریف فنکسیون یا کارکرد
مفهوم کارکرد
اصول کارکردگرایی
فصل سوم : معرفی کلی روستا
راهنمای مسافرین جهت سفر به روستا
معرفی شهرستان
موقعیت جغرافیایی روستا
علل پیدایش روستا
موقعیت طبیعی روستا
شرایط اقلیمی روستا
حداکثر و حداقل دما
عوارض مهم طبیعی روستا
جمعیت روستا
تاسیسات و خدمات روستا
وجه تسمیه
مذهب مردم روستا
زبان مردم روستا
وضعیت اشتغال مردم روستا
ساخت قدرت در روستا
فصل چهارم : یافته های تحقیق
اعتقادات و باورها هنگام زایمان در روستا
اعتقادات و باورها در دوران حاملگی قبل از تولد کودک
بچه میری – سقط جنین
آیین روشن کردن چراغ
زایمان و تولد کودک
ناف بریدن کودک
تغذیه و تابوهای غذای
رسم پخت آش هفتلان
رسم پخت آش سرچلگانه
لباس نوزاد در چهل روزگی
اعتقادات و باورها مربوط چهل روز اول زندگی
دندان در آوردن کودک و پخت آش دامو
سوراخ کردن گوش نوزاد دختر
از شیر گرفتن کودک
مراسم ختنه به صورت سنتی
مدرسه و تحصیل کودکان در روستا
تحلیل کارکردی باورهای روستا
منابع و ماخذ
منابع
