کاشت و تکثیر گیاهان زینتی
فهرست مطالب
گلكاري، آشنايي با مفاهيم 3
جايگاه گلکاري در ايران 3
جايگاه ايران از نظر جغرافيايي 4
انواع گلكاري يا Flowery culture 5
تاسيسات گلكاري 6
انواع گلخانه هاي ثابت 7
نياز نوري گياهان 8
نور در گلخانه ها 9
كنترل رطوبت در گلخانهها 10
عوامل مؤثر در ميزان مصرف Co2 11
محيطهاي پرورشي گياهان – كشت خاكي 13
عوامل موثر بر رشد و نمو 16
مقدمه 17
5- نتيجهگيري 39
7-1- تأثیر عوامل محیطی بر رشد گیاه سیب زمینی 41
1-7-1- رطوبت 41
5-1- گیاهشناسی 48
کاشت و تکثير گياهان زينتي
گلكاري، آشنايي با مفاهيم
جايگاه گلکاري در ايران
اهميت تاريخي: قدمت کشت و كار و نگهداري گلها در ايران شايد همزمان با شروع کشاورزي بوده است. با نگاهي به تاريخ و فرهنگ ايران بنظر ميآيد که همواره ايرانيان در زمينه موضوعات مرتبط با گلها جايگاه خوب و ارزندهاي داشتهاند. اهميت اقتصادي: شايد قديميترين گلخانههاي موجود در ايران كه در حال حاضر هم فعال هستند قدمتي در حدود 75 – 70 سال دارند. در حقيقت اهميت اقتصادي اين رشته، سابقه طولاني در ايران دارد. زماني كه بسياري از کشورها نامي در زمينه پرورش گل و گياه نداشته اند کشور ما با داشتن گلخانههاي خوب و قابل قبول در زمان خود وضعيتي مناسب داشته است. کشت و كار پرورش گلهاي زينتي در ايران بعنوان يک رشته اقتصادي سابقهاي به قدمت احداث گلخانهها ندارد اما از زمانهاي گذشته، گلخانهدارها کار تکثير و پرورش گياهان را براي سرگرمي، و گذران اوقات فراغت انجام ميدادند. در سالهاي اخير بدليل نياز روز افزون بازار و خواست افراد جامعه و بدليل محدود شدن فضاي زندگي مردم اين وضعيت کاملاً تغيير كرده است. بطوري که در سالهاي اخير احداث گلخانههاي نسبتاً مجهز و كارآمد بمنظور کشت و پرورش و تكثير گياهان زينتي و نيز توسعه اقتصادي پيشرفت زيادي داشته است. ايران يکي از خواستگاهها و زادگاههاي طبيعي گياهان زينتي از جمله لاله، سنبل، زنبق، سيکلمه و برخي از درختچهها و تعداد زيادي از درختان ميوه بشمار ميآيد، و در منابع علمي دنيا اسناد و مدارک مربوط به اين موضوع موجود است. ولي از نظر اقتصادي و صادرات گل و گياه هنوز موقعيت مناسبي در سطح دنيا ندارد.
جايگاه ايران از نظر جغرافيايي
موقعيت جغرافيايي ايران از دو نظر قابل ارزش است :
– از نظر آب و هوايي
– موقعيت نسبت به كشورهاي همسايه.
1- ايران در يک منطقه پر رود با طول روز بلند و روشنايي کامل آفتاب قراردارد و از اين نظر ميتواند در بسياري از هزينههاي مربوط به گرم كردن و روشن نگه داشتن گلخانهها كه براي کاشت و تکثير گياهان زينتي اهميت زيادي دارد، صرفه جويي كند.
2- موقعيت ايران بدليل قرار داشتن در کنار کشورهاي پر مصرف گل و گياه از نظر اقتصادي حائز اهميت است. همسايههاي شمالي و جنوبي ايران از خريداران بسيار خوب گياهان زينتي هستند. ايران با داشتن يک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمي قادر است جايگاه واقعي خود را در اين عرصه پيدا کند.
كشورهاي مهم توليد كننده و مصرف كننده گل و گياه
1- هلند 2- ايتاليا 3- آلمان 4- سوئيس 5- دانمارك 6- بلژيك 7 – سوئد 8- ژاپن 9 – انگلستان 10- استراليا 11- فرانسه 12- اسپانيا 13- آمريكا
همانطور كه مشاهده ميكنيد هلند مقام اول در بين همه كشورها را دارد و بقيه كشورها در رتبه بعدي قرار گرفتهاند. از لحاظ موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي و همچنين وضعيت نيروي کار، ايران در مقايسه با هلند از موقعيت مناسبتر و ارزانتري برخوردار است. ارز آوري گل و گياه براي ايران يک موقعيت انحصاري است. در کشور ما گاهي ارز آوري گلهاي شاخه بريده با ارز آوري نفت مقايسه ميشود. بطوري كه فروش 2 تا 3 شاخه گل (از بعضي انواع گلها) ميتواند ارزآوري معادل يك بشكه نفت را داشته باشد و صادرات گلها و گياهان زينتي ميتواند جانشين صادرات نفت شود. اما پارامترهاي لازم و شاخصهاي قابل قبول بازار جهاني براي پرورش گل و گياه را بايد مهيا کرد.
رشتهها و زير شاخههاي متعددي در رابطه با گلكاري يا Flowery culture وجود دارد. يكي از اين موارد استفاده از اندامهاي گياهان زينتي ميباشد. از لحاظ موقعيت مصرفي گياهان زينتي را به سه دسته تقسيم ميکنند :
گياهان يك ساله ياAnnual Plants ؛ گياهان زينتي که بعنوان گلهاي فضاي سبز استفاده ميشوند. اين گياهان معمولاً مقاوم به سرما نيستند و دوره زندگي نسبتاً کوتاهي دارند. مانند گل اطلسي و آحار.
گلهاي دائمي يا Perennial Plants؛ گياهاني که بيش از يک سال در فضاي آزاد قابليت رشد و نمو دارند. مانند گل تاجالملوك، داودي و زنبقهاي دائمي.
گياهان آپارتماني يا Indoor Plants؛ گياهاني که فقط در فضاي محدود آپارتمانها و گلخانهها قابل نگهداري هستند. مانند برگ انجيلي و فوتوس.
انجام تحقيقات براي صادرات گلها و گياهان زينتي يك امر مسلم و ضروري است. همچنين مجموعه عواملي که در اين راستا بايد مد نظر قرار گيرند عبارتند از :
نوع خاک و بستر مورد پرورش گياهان؛
نوع محصول ارائه شده؛
تداوم توليد در طي يک زمان معين.
انواع گلكاري يا Flowery culture
گياهان گلدار گلداني يا Pot Plant؛ گياهاني که در فضاي مستور آپارتمان رشد و نمو ميکنند و بخش زينتي آنها همان گل است. مانند گل حنا، سيکلامن ايراني، آزاليا و …
گلهاي شاخه بريده يا Cut Flowers؛ گروه بسيار بزرگي از گياهان زينتي در اين رده هستند. تعداد زيادي از گياهان زينتي بعنوان بخشهاي بريده شده و جدا از پايه مادري قابل عرضه به بازار هستند. نظير انواع ميخک، ژربرا، رز و ارکيده.
بسته به نوع بازار و سليقه خريداران تقريباً همه گياهان Cut Flowers شبيه بهم عرضه ميشوند. اينطور که برآورد نشان ميدهد معمولاً ميخک، رز و ژربرا سه محصول رده اول تا سوم گلها شناخته شدهاند.
درختان، درختچهها و پيچهاي زينتي يا Trees, Shrubs and Climbers؛ اين مجموعه در کشت و کار گياهان زينتي جايگاه ارزندهاي دارد و ايران ميتواند در اين قسمت موقعيت خوبي کسب کند.
تاسيسات گلكاري
تعريف گلخانه: گلخانه ياGreen house به فضاي محدودي اطلاق ميشود كه قابليت كنترل شرايط محيطي مناسب را براي رشد گياهان از نواحي مختلف در طي فصول مختلف يك سال داشته باشد. طبق اين تعريف از جمله عملكرد گلخانه، فراهم كردن شرايط محيطي لازم و مورد نياز محصولي معين است.
گلخانهها بر حسب اينكه چه نوع مصالح ساختماني در آنها بكار برده شده است به نوع ثابت و متحرك تقسيمبندي ميشوند. گلخانههاي ثابت و متحرك بنا بر نياز در موقعيت معين، در جايي كه مدنظر ما است احداث ميشوند.
گلخانههاي ثابت، به گلخانههايي گفته ميشود كه مصالح ساختماني بكار رفته در آنها از جنس پايدار و با دوام باشد. پس بايد ساليان سال از آنها استفاده كرد. بنابراين نكاتي در ساخت گلخانههاي ثابت بايد در نظر گرفته شود.
نكات مهم در احداث گلخانههاي ثابت
1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛
2. كيفيت آب از نظر سختي؛
3. وجود بازارهاي فروش محلي؛
4. دسترسي به كارگران متخصص.
انواع گلخانه هاي ثابت
گلخانه يكطرفه: از يك جهت از نور كامل آفتاب بر خوردار است و از جهت ديگر از مصالح ساختماني پوشيده شده است. اين نحوه ساخت و ساز گلخانه براي مناطقي با شرايط محيطي نسبتاً دشوار بسيار مطلوب است. در مناطقي كه سرماي شديد يا يخبندانهاي طولاني وجود دارد، ساخت اين گلخانهها به صرفه ميباشد.
گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور كامل از نور آفتاب بهرهمند است. اين گلخانه براي كشت و پرورش بسياري از محصولات، ايدهآل و مناسب است. زيرا از جهت نور و درجهي حرارت بطور كامل از نور خورشيد بهره ميبرد.
گلخانه نيمه دو طرفه: از يك جهت بطور كامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نيمه از مصالح ساختماني پر شده و نيمه ديگر از جنس شفاف (شيشه) است.
گلخانه هاي سه گانه هر كدام براي يك اقليم معين مناسب ميباشند. اما بطور كلي براي مناطق مختلف ايران گلخانههاي دو طرفه بسيار مناسب و مطلوب هستند. چرا كه در كشور ما، به علت برخورداري از نور فراوان مخصوصاً در زمستان ميتوان در مصرف سوخت صرفه جويي بسيار خوب و با ارزشي داشت.
عوامل قابل كنترل در گلخانه ها
1.درجه حرارت؛
2.نور؛
3.رطوبت؛
4. مقدار گاز كربنيك(Co2).
هر كدام از عوامل قابل كنترل در گلخانهها جداگانه توضيح داده ميشوند.
درجه حرارت در گل خانه ها
تنظيم درجه حرارت در گلخانهها شرط اوليه براي رشد و نمو بسياري از گياهان است. نياز گياهان به درجه حرارت دامنههاي مختلفي دارد. بعضي از گياهان درجه حرارتهاي بالاتري نياز دارند مثل گياهان مناطق گرمسيري. بعضي ديگر در درجه حرارتهاي كمتر از 20 درجه سانتيگراد هم بخوبي رشد و نمو ميكنند، مانند گياهاني كه از مناطق سردسيري منقل شدهاند نظير پامچال كه در جنگلهاي شمال ديده ميشود.
اما چگونگي تنظيم درجه حرارت در گلخانهها بستگي به سيستم گرمايي دارد. انواع بخاريها يا سيستمهاي گازي و … ميتوانند مورد استفاده قرار بگيرند. اما دو شرط اوليه موجود در عامل گرم كننده عبارتند از:
1- توان توزيع يكنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛
2- فاقد اثرات مخرب زيست محيطي باشد.
نياز نوري گياهان
همه گياهان به يك اندازه به نور نيازمند نيستند. بعضي از گياهان نياز به نور فراواني دارند و بعضي ديگر به نور كمتري نياز دارند. بنابراين گياهان را از نظر نياز نوري به سه گروه بزرگ تقسيم ميكنيم:
گياهان روز بلندLDP : Long Day Plants براي به گل رفتن بين 10 تا 14 ساعت به نور نياز دارند، مانند گياهان فصلي تابستانه نظير آحار، اطلسي، ناز و ميمون.
گياهان روز كوتاه SDP: Short Day Plants براي به گل رفتن نياز نوري كمتر از 12 ساعت دارند. كه در نقطه مقابل گياهان روز بلند قرار ميگيرند، مثل گل داودي.
گياهان بي تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants براي نگهداري در منزل بسيار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا يا بگونيا كه حساسيتي نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
به گل بردن گياهان روز كوتاه در طي ساعات روشنايي، طولاني به موضوع كنترل نور بر ميگردد. در كشور ما با توجه به اينكه روزهاي آفتابي خيلي زياد است بايد نياز نوري گياه شناخته شود تا گياه در طي روزهاي بلند بخوبي از رشد رويشي برخوردار باشد. لذا گياهان روز كوتاه را به وسيلهي پايين آوردن ساعات روشنايي، بوسيله يك پرده تيره رنگ، و اصطلاحاً ايجاد شبهاي طولاني به گل ميبريم.
نور در گلخانه ها
در گلخانهها مقدار نور را به وسيلهي پوشاندن شيشهها با حصير، پاشيدن گِل و يا رنگهاي قابل شست و شو و يا با استفاده از چادرهاي الكترونيكي، كنترل ميكنيم.
كنترل رطوبت در گلخانهها
تأمين رطوبت يكي از پارامترهاي مهم در گلخانهها است. براي رشد و نمو گياهان، البته بايد نيازهاي رطوبتي گياهان را بشناسيم. بعضي از گياهان به رطوبتهاي خيلي بالا نياز دارند و بعضي ديگر به رطوبت كمتري نياز دارند، مثل گل كاغذي. بعد از شناخت نياز رطوبتي گياهان، آنها را در گلخانههاي خاص خود جايگزين ميكنيم يعني همه گياهان در يك نوع گلخانه نگهداري نميشوند. در سطوح تخصصي و بزرگ، هر گلخانه براي يك محصول و يا تعدادي محصول مشابه با نيازهاي يكسان در نظر گرفته ميشود.
راهها و روشهاي مختلفي براي تأمين رطوبت گلخانهها وجود دارد كه عبارتست از:
1. آبياري؛
2. پاشيدن آب به سقف و كف و جدار گلخانه؛
3.كاربرد دستگاههاي بخار ساز.
گاز كربنيك در گلخانه ها