مقاله آشنایی با دنیای ریتم

مقدمه

مقاله آشنایی با دنیای ریتم تا کنون با هر نوازنده‌ی ساز کوبه‌ای که برخورد داشته‌ام، نواختن را با زدن و کوفتن بر روی هر چیز در دسترس، آغاز کرده‌اید. پنداشت ما بر این است که اگر این کتاب را برداشتید، شما نیز از این قانون مستثنی نباشید. در نتیجه، اگر پیش از این هم، ساز کوبه‌ای خاصی ننواخته یا هیچ دوره‌ی آموزشی رسمی ندیده باشید، به هر حال نوازنده‌اید .با نواختن ساز کوبه‌ای، باستانی‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین ساز را گزینش کرده‌اید. در این کره‌ی خاکی، هیچ جایی پیدا نمی شود که شیوه‌ی سنتی نواختن ساز کوبه‌ای، در آن وجود نداشته باشد.

مطلب از فروشگاه مارکت فایل به ارائه  آشنایی با دنیای ریتم در قالب 145صفحه می‌پردازیم.

آشنایی با دنیای ریتم و موسیقی

مقدمه:

تا کنون با هر نوازنده‌ی ساز کوبه‌ای که برخورد داشته‌ام، نواختن را با زدن و کوفتن بر روی هر چیز در دسترس، آغاز کرده‌اید. پنداشت ما بر این است که اگر این کتاب را برداشتید، شما نیز از این قانون مستثنی نباشید. در نتیجه، اگر پیش از این هم، ساز کوبه‌ای خاصی ننواخته یا هیچ دوره‌ی آموزشی رسمی ندیده باشید، به هر حال نوازنده‌اید .با نواختن ساز کوبه‌ای، باستانی‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین ساز را گزینش کرده‌اید. در این کره‌ی خاکی، هیچ جایی پیدا نمی شود که شیوه‌ی سنتی نواختن ساز کوبه‌ای، در آن وجود نداشته باشد. در واقع همچنان که در صفحه‌های بعد، متوجه خواهید شد، نواختن ساز کوبه‌ای، تفریحی جهانی است که هر کس بدون توجه به ذائقه‌اش در موسیقی، می‌تواند از آن لذت ببرد .

فصل اول :

ورود به دنیای ریتم

بحثی که از مدت‌ها پیش وجود دارد این است که آیا نت خوانی موسیقی، لازمه‌ی کار نوازنده‌ی سازهای کوبه‌ای هست یا نه ؟ راستش را بخواهید ،نیازی به نت نیست. می‌توانید نوازنده‌ی توانایی باشید و هرگز به قطعه‌ی موسیقی نگاه نکنید، ولی با این وجود، توانایی خواندن آن چه که بر روی کاغذ نوشته شده است می‌تواند درهای فراوانی را به روی نوازنده بگشاید. می‌توانید با نوازندگانی بنشینید که هرگز آن‌ها را ندیده‌اید و آهنگی را بنوازید که هرگز پیش از این نشنیده‌اید و آن را به بهترین شیوه، اجرا کنید یا اگر تنها با شنیدن، نتوانید قطعه‌ای را اجرا کنید، می‌توانید به فروشگاه محصولات محصولات موسیقی بروید و نسخه‌ای از تک نوازی دلخواه خود را فراهم کرده و آن‌ را بیاموزید. حتی می‌توانید در اینترنت، ریتم‌ها را با دیگر نوازندگان، رد و بدل کنید و … این بخش را بخوانید، بی‌گمان متوجه خواهید شد که خواندن نت، آن اندازه هم دشوار نیست و هر زمانی را که برای یادگیری نت (‌تئوری موسیقی ) سپری کنید، ارزشمند و سودمند خواهد بود .همان گونه که خودتان متوجه خواهید شد، افراد راه‌های گوناگونی را برای نواختن ریتم‌ها به کار می‌برند. در این کتاب، نت ‌نویسی و روش‌های حرفه‌ای و رایج موسیقی بکار برده شده است. انجام این دستور، دو فایده ی مهم در بر دارد : نخست این که حتی اگر بخواهید نت سازهای دیگر را اجرا کنید ،پیش از این اصول پایه‌های نت خوانی را می‌دانید، دوم، این راه از راه‌های دیگر، به مراتب ساده‌تر و آشکارتر است .

اشاره
برای ادامه این کتاب ،اجباری به دانستن نت خوانی نیست. بیشتر ریتم‌های نوشته شده در این کتاب، بر رویCD موجود هستند. تنها کاری که باید انجام دهید، گوش دادن به بخش‌هایی از CD است که در کنار هر ریتم، شمارهَ‌ی مربوط به آن نوشته شده است و به این گونه می‌توانید شیوه‌ی صدا دهی آن ریتم را بشنوید. در نتیجه می‌توانید با ریتم موجود در CD بنوازید .
حتی می‌توانید مهارت‌های نت‌خوانی خود را از راه گوش دادن به CD، پشتیبانی کنید. تنها همزمان با شنیدن CD، به ریتم مربوط به آن نگاه کنید. هیچ گاه خواندن نت، بدون اشکال نیست .

آشنایی با الفبای موسیقی
فکر کنید که خواندن خط موسیقی، مانند خواندن این کتاب است. حروف، واژه‌ها را به وجود می‌آورند و سرانجام، جمله و پس از آن پاراگراف و مانند این‌ها به وجود می آید. در موسیقی، با نت‌ها و سکوت‌ها سروکار دارید ( پس از این، در این بخش می‌توانید هه‌ی نت‌ها و سکوت‌های موجود در موسیقی را ببینید )، که در واقع نوع میزان را معین می‌کنند (‌میزان، همان واحد زمان در نت موسیقی است ). در پایان، میزان، بخش‌های کوتاه موسیقی را به وجود می آورد که گرد آمدن آن‌ها سبب آفرینش آهنگ یا قطعه‌ی موسیقی می‌شود.تبدیل به می‌کند ( نت سیاه. بنابراین برای زمان ،‌ نت سیاه تنها یک ضرب می‌گیرد و در هر میزان چهار ضرب خواهید داشت .
ت) سرعت : این نشانه نشان می‌دهد که با توجه به ساعت یا مترونوم (وسیله‌ای که شمار زیادی از نوازندگان برای کمک به حفظ ریتم از آن استفاده میکنند برای آگاهی بیشتر از مترونوم‌ها، بخش هفدهم را بخوانید ) هر نت را با چه سرعتی باید نواخت. در تصویر ۱-۲، عدد رو به روی ن سیاه نشان می دهد که در هر دقیقه، چند ضرب نت سیاه اجرا می‌شود .ث) نشانه‌ی سبک : نشانه‌ی سبک، بازگو کننده‌ی حس و یا یک سبک موسیقی‌ای است که اجرا می‌شود. بسته به سازنده‌ی ریتم، برخی از پارتیتورهای موسیقی، نشانه‌ی سبک ندارند .
ج ) خط میزان : خط میزان، میزان‌ها را از یکدیگر جدا می سازد هر میزان، یک گروه نتی است که کسر میزان آن را می‌شناساند. درتصویر ۱-۲، خط میزان پس از چهار ضرب می‌آید. داشتن میزان به سازنده‌ی ریتم این اجازه را می‌دهد که قطعه را به بخش‌های کوچک تقیسم کند و خواندن آن را آسان‌تر سازد .
نشانه‌ی تغییر دهنده : نشانه‌ی تغییر دهنده نشان می‌دهد که تا چه اندازه باید قوی یا ضعیف نواخت. در تصویر ۱-۲، نشانه‌ی mf یا متسوفورته یعنی به گونه‌ی « معتدل قوی » است. دیگر نشانه‌های تغییر دهنده، نشان دهنده‌ی صداهای قوی و ضعیف و دیگر هستند. تصویر ۲-۲، شماری از نشانه‌های تغییر دهنده‌ی رایج در موسیقی را نشان می‌دهد .
ح ) تکرار : این نشانه به معنای تکرار میزان‌های اجرا شده است که در میان دو خط میزان، قرار می‌گیرد.تصویر ۲-۲: نشانه‌های تغییر دهنده‌ی موجود در موسیقی
pp: بسیار نرم و آهسته mf:به گونه‌ی معتدل قوی و بلند
p:نرم و آهسته f: بلندتر: به گونه‌ی معتدل نرم و آهسته ff: بسیار بلند
خ) کرشندو: کروشندوی تغییر دهنده‌ای است که افزایش تدریجی نت‌هایی را نشان می‌دهد که بر روی این نشانه نوشته شده‌اند. نشانه‌ی تغییر دهنده‌ی دیگری هم که مربوط به افزایش و کاهش صدا است، دکر شندو است، دقیقاً خلاف کرشندو عمل می‌کند ؛ یعنی به جای افزایش تدریجی صدا ،آنرا به تدریج کاهش می‌دهد.
د) آکسان : آکسان، نشانه‌ی تغییر دهنده‌ی دیگری که تنها مربوط به نتی است که زیر آن قرار دارد. نت آکسان‌دار را بایستی بلندتر از نت‌های دیگر نواخت.
ذ) خط پایان : خط پایان، نشانه‌ی به پایان‌ رسیدن قطعه است.س) ولت :نشانه‌ی ولت، نشان می‌دهد که چگونه بخش ویژه‌ای از پارتیتور را به پایان برسانید. دقت داشته باشید که تصویر ۱-۲، دارای دو ولت است. ولت ۱، تکراری است که به اول نت باز می‌گردد. در برگشت و تکرار سه میزان اول، به جای ولت ۱، میزان دولت در ولت ۲ اجرا می‌شود.ش) نت‌ها: این نشانه‌ها نشان دهنده‌ی نوع کشتی است که باید نواخته شود. هر نت ،نشان دهنده‌ی طول کششی متفاوت است. تصویر ۳-۲ نشان می‌دهد که چه شماری از این نت‌ها برابر با یک میزان هستند. دقت کنید که میزان ، در برگیرنده‌ی یک نت گرد، دو نت سفید، چهار نت سیاه، هشت نت چنگ و شانزده نت دولا چگ است. در هر میزان، چهار نت سیاه وجود دارد، که هر یک از آنها یک چهارم هر میزان را پر می‌کند. نام هر نت، نشان میدهد که چه شماری از هر نت در یک میزان قرار می‌گیرد. استثنای این قانون، نتی به نام تریوله است. برای مشاهده این استثناء به تصویر ۳-۲ نگاه کنید.نت‌های چنگ، بالای سر خود ،‌دارای نشانه‌ی « ۳» هستند که در گروه‌های سه تایی، تقسیم شده‌اند. تریوله، نت‌های چنگ غیر طیعی هستند که سه تای آن‌ها برابر یک ضر کامل است. این معنای نشانه‌ی « ۳» بالای نت‌های است. تریوله، نشانه‌ای است کاملاً رایج که در موسیقی استفاده‌ی فراوانی دارد .
تریوله‌های دیگر، در برگیرنده‌ی گروه نت‌های سیاه و گروه‌ نت‌های دولا چنگ هستند. سه نت سیاه در تریوله، برابر با دو ضرب و سه نت دولا چنگ در تریوله، برابر با نیم ضرب است.
ص) نت‌ نقطه‌دار : نت نقطه‌دار، برابر است با ارزش زمان خود نت، افزون بر نصف آن نت.
نت چنگ نقطه‌دار، برابر با یک چنگ افزون بر یک نت دولا چنگ است .
ض ) سکوت‌ها : نشانه‌ی سکوت، نشان‌دهنده‌ی زمانی هستند که نباید نواخت .

پیشینه
خواندن آهنگی متفاوت
تا چندصد سال پیش، موسیقی به شکل شفاهی آموزش داده می‌شد. ریتم‌ها به وسیله‌ی جمله‌های آوازی، دهان به دهان، بازگو می شدند. حتی امروزه، اگردر کلاس برخی از آموزنده‌های آفریقایی و یا هندی شرکت کنید، آموزش موسیقی، تنها به وسیله‌ی آواز انجام می شود. برای نمونه، در موسیقی آفریقای غربی، صدای باز روی دست راست « گو » نامیده می شود. ودست چپ « دوو» است ( در بخش سوم، ضربات ساز، توضیح داده ی‌شوند ). تلفظ صوتی ضربه‌های در این فرهنگ‌ها با کمال دقت، از پیروی صدای ضربات ساز صورت می‌گیرد.توضیحاتی برای بهتر نواختن
هر چند نت نویسی سازهای کوبه‌ای، از قوانین نت نویسی موسیقی پیروی میکند، برای بهتر نواختن، شمار دیگری از نشانه‌ها در این کتاب، بکار برده شده است.
الف ) شمارش : شمارش، یکی از سودمندترین ابزاری است، که نه تنها برای خواندن نت، بلکه برای نواختن هر گونه ریتم، در اختیار نوازنده قراردارد. آموزگاری همیشه می‌گفت :« اگر نمی‌توانی بشماری، نمی‌توانی بنوازی .شمارش، بسیار ساده است. در تصویر ۵-۲الگوی شمارش بالای ریتم را با صدای بلند بخوانید برای نمونه « …..و۲و۱» را برای ریتم بالایی، و «اُ واُ ۱» را برای ریتم پایینی همزمان با نواختن ریتم موجود در زیر شمارش‌ها،‌می‌خوانیم .
هدف شمارش، کمک کردن به نوازنده برای قرار دادن تک تک نت‌های ریتم در جای درست خود در میزان است.
ب) نوع ضربه : این نشانه، نشان‌دهنده‌ی شیوه‌ی دست گذاری است .شیوه‌ی دست گذاری، معمولاً در ضرب‌هایی به کار می رود که با دست نواخته می‌شوند .
شیوه‌های دست‌ گذاری این کتاب ،به شرح زیر است ( هر کدام از این دست‌گذاری‌ها به گونه‌ی مفصل در بخش سوم، توضیح داده شده‌اند) :

O: صدای باز
B: صدای بم
M: صدای بسته
S: صدای شلاقی
H: حرکت پاشنه‌ای
T: حرکت سرانگشتی
P: ضربه‌ی کف دست
Br: ضربه‌ی جارویی( مانند حرکت جارو)
Dr: بشکن یا پلنگ میانه
Sn: بشکن یا پلنگ کناره
Tr:لرزانک

پ) الگوی نواختن با دست و استیک : نشان می دهد که کدام دست باید به کار برده شود .
“R” مربوط به دست راست و “L”مربوط به دست چپ است .
ت) سنج : سنج‌ها و سنج‌های پایی، بیشتر بر روی خط پایانی حامل، قرار می‌گیرند. نواختن سنج‌های گوناگون، در زیر توضیح داده شده است ( این ترتیب، بسته به سازنده‌ی ریتم، تغییر می‌کند ،اما در این کتاب، به ترتیب زیر آورده شده‌اند ) :
ت۱:سنج‌های هت

ت۲: سنج راید
ت۳: سنج کراش
ث) سایدرام :سایدرام ،‌معمولاً در فاصله ی میانی پنج خط حامل نوشته می‌شود .
ج) باس درام : باس درام ( طبل بزرگ )، معمولاً فاصله‌ی زیرین را پر می‌کند .
چ) های هت باپا: هنگامی که های هت با پا نواخته می شود، به وسیله “X” زیر خط حامل، نشانه‌گذاری می‌شود .
ح )تام تام کوچک : در درام ست، این خط، معمولاً برای دو تام تام ایستاده بزرگ به کار برده می‌شود .
خ ) تام تام متوسط : در درام است، این خط برای دو تام تام ایستاده بزرگتر، به کار برده می‌شود .

د) فلور تام تام : این خط، در برگیرنده‌ی فلور تام تام درام‌ست است .
ذ) درام با صدای زیرتر : نت سازهای کوبه‌ای دستی و یا استیک‌دار، مانند گونه‌های کنگا و دهل، معمولاً بر روی خطوط حامل یک یا دو خط نوشته می‌شوند .در این مورد، ساز زیرتر، بالای خط قرار می‌گیرد.
ر) درام با صدای بم‌تر : ساز بم‌‌تر، زیر حامل یک خط قرار می‌گیرد.

یکی شدن با ضرب آهنگ
گونه‌های موسیقی از موتسارت گرفته تا متالیکا، دارای ضرب پایه‌ای هستند که موسیقی را به پیش می‌برد. این ضرب پایه، ضرب آهنگ، نامیده می شود. در بیشتر موسیقی‌های مردمی، ضرب آهنگ از نت‌های سیاه در میزان پیروی می‌کند. ضرب آهنگ، به گونه‌ای اساسی، موسیقی را به پیش می‌برد؛ هر چند در گونه‌های دیگر موسیقی، ضرب آهنگ می‌تواند نامحسوس باشد. چنین موردی را می‌توان در موسیقی آفریقایی یافت، جایی که ضرب آهنگ احساس نمی‌شود. در واقع سر ضرب خود را نشان نمی دهد، اما به هر صورت وجود دارد .

اشاره
به عنوان نوازنده یکی ازمهمترین مواردی که لازم است بدانید، پا ضرب زدن ضرب با آهنگ موسیقی است، چه مشخص باشد، چه نباشد. بالا بردن حس ضرب آهنگ درونی، چندان هم دشوار نیست. موارد زیر برای رشد ضرب آهنگ درونی نوازنده آورده شده‌‌اند.
با مترونوم تمرین کنید. مترونوم، وسیله‌‌ای است که سبب بوجود آوردن ضربی منظم و بدون تغییر می‌شود ( برای آگاهی در زمینه‌ی خرید مترونوم، به بخش هفدهم برگردید ) ؛
هنگام نواختن، پا ضرب بگیرد ؛
بلند بشمارید ؛
به گونه‌ی موسیقی‌ای که می‌نوازید، گوش کنید .هر کدام از این تکنیک‌ها کمک می‌کنند که شیوه‌ی حفظ کردن ضرب آهنگ در موسیقی را درک کنید. پس از توانمند کردن حس ضرب آهنگ درونی، نواختن هر گونه ساز کوبه‌ای در هر شرایطی بسیار آسانتر خواهد شد. در واقع اگر بتوانید با اعتماد به نفس و به آسانی از ضرب آهنگ موسیقی پیروی کنید و آن را در نواختن خود به کار بندید، متوجه می‌شوید که نوازندگان دیگر به نواختن با شما علاقمند می شوند .

درک وزن
وزن، واژه‌ی دیگری است برای کسر میزان ( برای نمونه‌ می‌گوییم وزن این آهنگ است ) یا مربوط است به حس کلی موسیقی، برای نمونه، ممکن است واژه‌های « دوتایی » و یا « سه تایی » را شنیده باشید این واژه‌ها به درک ریتم مربوط می شود و این که چگونه ضرب در موسیقی، تقسیم شود. همه‌ی آهنگ‌ها دارای ترکیبات « دو تایی » و یا « سه تایی » هستند( و گاهی هر دو ترکیب در یک میزان واحد قرار می گیرند – به وزنهای لنگ در بخش بعد برگردید.) به گفته‌ی دیگر، می‌توان وزن را به گروه‌هایی دو یا سه ضربی تقسیم کرد. بیشتر آهنگ‌ها دارای ترکیب دوتایی هستند ( شمارش آنها به گونه‌ی « ۴و ۳و ۲و۱» خوانده می شود ). تصویر ۶-۲، وزنهای دوتایی و سه تایی را نشان می‌دهد .همچنین، ممکن است با آهنگی برخورد کنید که می بایست آن را با ترکیبی شکسته بنوازید این به آن معناست که باید نت‌های چنگ را به گونه‌ی تریوله‌ی شکسته نواخت. یعنی، نواختن نخستین و آخرین نت تریوله و سکوت موجود در نت دوم. برای مشاهده‌ی وزن شکسته به تصویر ۷-۲ برگردید.

میزان‌های لنگ
وقتی گفته می‌شود : موسیقی به جز کسرهای ساده، میزان‌هایی چون و… نیز دارد، به این معناست که به جز این میزان‌های معمولی ،‌میزان‌های دیگری هم هستند که به آن‌ها میزان‌های لنگ گفته می‌شود، مانند ، یا چیزی مانند .بیشتر مردم بر این باورند که نواختن میزان‌های لنگ، به مراتب سخت‌تر از نواختن، برای نمونه است نواختن میزان‌های یا زیاد با نواختن متفاوت نیست. در هر دو، نت‌های چنگ و دولا چنگ وجود داردمانند میزان ، در این میزان‌ها ضرب آهنگ دارای کیفیت یکسانی است. در این میزان‌ها ضرب آهنگ، نامنظم می‌شود، چرا که سرعت ریتم، سبب می‌شود که پا ضرب گرفتن با همه‌ی ضرب‌های میزان دشوار شود. به جای آن می‌بایست میزان را با سرعتی بنوازید که بتوانید با آن پا ضرب بگیرید. بهترین روش، تقسیم وزن‌های لنگ به گروه‌های دوتایی و سه تایی است. بیشتر سازندگان ریتم و آهنگ سازان، این تقسیم‌بندی در آهنگ را به کار می‌برند. برای مشاهده‌ی برخی از این ترکیبات، به تصویر ۸-۲ برگردید.هنگام نواختن این ریتم‌ها، نخستین نت هر دسته را ( چه دوتایی و چه سه تایی ) با آکسان بنوازید. این کار سبب می شود که ضرب آهنگ ریتم را درک کنید .
اگر تصمیم به نواختن میزان‌های لنگ دارید، از نواختن آن‌ها هراسی نداشته باشید. در واقع حتی اگر، تنها تصمیم به نواختن میزان بگیرید، درک ترکیب‌های دوتایی و سه تایی، سبب می‌شود که به معنای واقعی کلمه، ریتم‌ها را در آهنگ بنوازید. میتوانید با سر ضرب هماهنگ شوید و جمله‌هایی را در هر میزان به وجود آورید. در این صورت، نواختن، دلنشین و خوش آیند می‌شود.

فصل دوم :
گرم کردن برای نواختن ساز کوبه‌ای: آمادگی برای نواختنبرای نواختن سازهای کوبه‌ای یاهر ساز دیگری، دو اصل مهم وجود دارد : اول، چیره‌دستی در چگونگی تولید صدایی با کیفیت در ساز، و دوم داشتن توانایی جسمی وهماهنگی در اجرای موسیقی، این بخش هر دو اصل را مورد بررسی قرار می‌دهد .
همچنین، این بخش با توضیح تکنیک‌هایی مناسب برای کشش‌ ماهیچه‌ها و گرم کردن پیش از نواختن، کمک می‌کند که از آسیب‌های احتمالی پیش‌گیری کنید.نکته‌ی تکنیکی : آن چه باید بدانید
با وجود شمار بسیار زیاد سازهای کوبه‌ای در دنیا، انتظار می‌رود که راه‌های بسیاری برای نواختن آن‌ها وجود داشته باشد. این حقیقت دارد، اما با شماری از چیره دستی‌های پایه‌ای، تقریباً می‌توان، هر گونه ساز کوبه‌ای را برداشته و صدایی پذیرفتنی به وجود آورد.
نخستین چیزی که باید به یاد بسپارید، ارام بودن است. شانه‌ها و بازوان نباید هیچگونه فشار و انبساطی داشته باشند، جز هنگامی که دست، پا و یا استیک به صفحه‌ی ساز تماس دارند. این آزادی ماهیچه‌ها سبب می‌شود که طولانیتر وتندتر بنوازید و نیز از ایجاد صدمات ناشی از نواختن، پیش‌گیری کنید. برخلاف آن چه تا کنون دیده و یا شنیده‌اید، نواختن سازهای کوبه‌ای، باید با راحتی و آرامش همراه باشد .به یاد داشته باشید که اداها و شکلک‌‌های نوازنده، بیشتر از روی عادت هستند. نوازندگان، خوب می دانند که چگونه آرام و آزاد به نواختن ادامه دهند ،در غیر این صورت نمی‌توانستند هر شب نوازندگی کنند.

درست کردن حالت‌های ظاهری
شاید این دستور را بارها و بارها شنیده‌اید : صاف بنشینید و صاف بلند شوید. با حالت ظاهری و فیزیکی مناسب، می‌توانید بلندتر، تندتر و طولانی‌تر بنوازید. این همان چیزی است که همه‌ی نوازندگان کوبه‌ای می‌خواهند.

اشاره
هنگام نواختن، گاهی شانه‌ها را کنترل و از صاف بودن آن‌ها اطمینان به دست آورید. خوشبختانه، شانه‌ها هنگام نواختن، در حال حرکت هستند بنابراین، گاهی وضعیت شانه‌ها را کنترل و آن‌ها را شل کنید. پس از مدتی متوجه خواهید شد که روی هم رفته آسان‌تر می نوازید .

اشاره
پیش از نواختن، با دست و یا استیک خود، بنشینید و برخیزید و چشمان خود را ببندید. نفس عمیقی بکشید و همان گونه که نفس خود را خارج می‌کنید، به نشستن و بلند شدن خود فکر کنید. حالت خود را بهبود بخشید، و نفس عمیق دیگری بکشید. این بار، همان گونه که نفس خود را خارج می‌سازید، شانه‌های خود را بیاندازید و دستان خود را شل کنید. این تمرین را دو یا سه بار تکرار و سپس نواختن را آغاز کنید. حتی می‌توانید این کار را بار دیگر در هنگام تمرین انجام دهید. این تمرین، کمک می‌کند که آرام و آزاد بمانید و در هنگام نواختن، چیرگی بیشتری داشته باشید.

پیش‌گیری از آسیب‌ها
مانند بیشتر ورزش‌ها، نواختن، کاری کاملاً فیزیکی است و مانند انجام ورزش، فرد می‌تواند خود را آماده‌ی فشارهایی کند که به هنگام نواختن، به بدن وارد می‌شود. دویدن انسان موفق و برجسته‌ای مانند « مایکل جانسون » برای به دست آوردن مقام قهرمانی در دوی سرعت، بدو گرم کردن بدن به وسیله‌ی تمرین‌های کششی، هرگز شدنی نیست. تمرین‌های کششی برای نواختن بسیار سودمند هستند. نواختن، مانند درشکه سواری است. در واقع ،‌حرکت‌های کششی وگرم کردن، حتی ممکن است، از خود تمرین، مهمتر باشد .آسیب جسمی در میان نوازندگان، مشکلی جدی است. شماری از پزشکان به گونه‌ای تخصصی، آسیب‌های رایج مربوط به نوازندگان را بررسی میکنند و برخی از این بررسی‌ها تنها درباره‌ی روش‌های پیش‌گیری و درمان این گونه آسیب‌ها هستند. شایع‌ترین آسیبی که در میان نوازندگان روی می دهد، « آسیب‌های ناشی از فشار پیاپی » یا RSI است. همان گونه که از اسمش پیداست، این گونه آسیب‌ها در اثر اجرای حرکتی یکسان در زمان طولانی، روی می‌دهد. متاسفانه، این مساله‌ای است که در نواختن ساز کوبه‌ای، پرهیز ناپذیر است، چه هنگام کامل کردن ریتمی نوین و چه در هنگام تمرین با دیگران. راه حل پیش‌گیری از این گونه آسیب‌ها این است که :در هنگام درد، از نواختن پیش‌گیری و درست مانند ورزشکاران حرکت‌های کششی انجام دهید. برخی از حرکت‌های کششی یوگا در روز می‌تواند معجزه‌آسا باشد. در واقع، حتی اگر می‌خواهید نوازندگی را به شکل حرفه‌ای دنبال کنید، میتوانید تمرینهای یوگا را انجام دهید. اگر علاقه‌ای به یوگا ندارید، در این بخش شماری از حرکت‌های کششی ساده وجود دارد که ماهیچه‌ها را از دردناک شدن رها می‌کند.

اشاره
هنگام انجام حرکت‌های کششی، فشار زیادی به خودتان وارد نکنید. هدف این است که تا جای ممکن از آسیب‌ها پیش‌گیری شود، نه این که احتمال دچار شدن به آن‌ها زیاد شود. به آرامی حرکت‌های کششی را انجام دهید و در صورت درد، کمی به حالت اولیه باز گردید. اگر برای مدت زمان طولانی، قصد نواختن یا تمرین کردن دارید، هر چند وقت یکبار استراحت و انجام حرکت‌های کششی می‌تواند سودمند باشد .

حرکت کششی دست
همه‌ی نوازندگان کوبه‌ای، می‌دانند که گرفتگی‌های دست جزء آسیب‌های پرهیز ناپذیر نواختن است. این مورد ؛ به ویژه هنگامی درستی پیدا می‌کند که نواختن با استیک باشد، اما با انجام پیاپنی حرکت‌های کششی، شست و انگشت خود را تا اندازه‌ی زیادی راحت و آرام خواهید ساخت برای نمونه مراحل زیر را دنبال کنید :
بکارگیری شست‌ها: برای حرکت کششی شست، دست خود را با انگشت شست نگه دارید. انگشتان را شل کنید و بعد نرم و آهسته با دست دیگر به انگشت شست فشار وارد کنید ( آن را به عقب بکشید ) تا هنگامی که سوزش کمی در انتهای انگشت خود احساس کنید. این حرکت را برای ۳۰ ثانیه انجام دهید و سپس ،دست را عوض کنید. این کار را چند بار انجام دهید. تصویر ۱-۳، شیوه‌ی انجام این حرکت را نشان می‌دهد.خم کردن انگشتان : برای انجام حرکت کششی انگشتان، دستان خود را بر روی یکدیگر در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه قرار دهید ( انگشت سبابه به انگشت سبابه دیگر فشار وارد می‌کند، انگشت میانه به انگشت میانه‌ی دیگر و تا پایان ). سپس، آرنج‌های خود را به سوی بیرون باز، مچ‌های خود را صاف و انگشتان را از انتها خم کنید ( برای مشاهده‌ی این حرکت، به تصویر ۲-۳ برگردید ). برای کشش مچ دو دست، به سوی پایین، فشار دهید. باید کشش را در کف دست، احساس کنید. برای ۳۰ ثانیه این حرکت را انجام دهید و سپس برای ۳۰ ثانیه، استراحت کنید. این کار را چند بار انجام دهید.

حرکت کششی ساعد
هنگامی که سر گرم نواختن هستید، فشار سختی به ساعدها ومچ‌ها وارد می آید اگر در برابر آسیب دیدن باشید، شاید ساعدها و مچ‌ها، نخستین تلفات آن خواهند بود. مهمترین کاری که می‌توانید برای پیشگیری از آسیب مچ‌ها انجام دهید، خم نکردن آن‌ها در هنگام نواختن است .
این نرمش نیز مانند حرکت کششی انگشتان، انجام می‌شود ( به بخش پیش برگردید ). تنها هنگامی که آرنج‌ها را به سوی بیرون باز می‌کنید، کف دو دست بر روی یکدیگر قرار دارند. تصویر ۳-۳، این حالت را نشان می‌دهد و دوباره این حرکت را برای ۳۰ ثانیه انجام دهید، استراحت و دوباره تکرار کنید .

حرکت کششی شانه‌ها
به این دلیل که بیشترنوازندگان کوبه‌ای در هنگام نواختن، قوز می‌کنند، این حرکت کششی می‌تواند برای شل کردن شانه‌ها و استراحت دادن به آن‌ها بسیار سودمند باشد. این حرکت، سبب می‌شود که کنترل نسبت به شانه ها افزایش یابد و از درد زودرس در بخش بالای کمر، پیش‌گیری شود.
برای انجام حرکت کششی شانه ،‌یکی از دست‌ها را تا بالای سر خود بکشید و آن را تا آرنج خم کنید. سپس، آرنج را با دست دیگر بگیرید و نرم و آهسته، آرنج را به سوی پایین بکشید .دستی را که بر روی آن، حرکت کششی انجام می‌دهید، باید با ستون فقرات در یک راستا باشد. تصویر ۴-۳ حالت این حرکت را نشان می‌دهد. مانند حرکت‌های کششی دیگر، این کار را با هر دو آرنج انجام دهید ( فراموش نکنید که حرکت را برای ۳۰ ثانیه انجام دهید .)

حرکت کششی پشت
اگر در هنگام نواختن، بخش پشت شما در بیشتر مواقع درد می‌گیرد، شاید بدن ضعیفی دارید به هر صورت اگر حرکت‌های موجود در این بخش را به گونه‌ی پی در پی انجام دهید، وضع خود را بهبود می بخشید .
برای انجام حرکت کششی پشت، خم شوید و انگشت شست پا را لمس کنید برای آغاز، آرنج‌های خود را تاجای امکان بالای سر بکشید. سپس خیلی آهسته از کمر خم شوید و دست را به سوی زمین ببرید ( اگر پاها کمی خم شود، ایرادی ندارد، اما خیلی خم نشوند ) برای مشاهده ی حرکت کششی پشت، به تصویر ۵-۳ نگاه کنید .

نواختن ساز کوبه‌ای
دوباره، صحبت درباره‌ی آزاد سازی و آرامش بدن است. اگر دست‌ها و آرنج‌ها شل شده باشند، دست یااستیک، پس از ضربه زدن به دهانه، به حال اول خود باز می‌گردد و سبب طنین‌دار شدن صدا می‌شود اما اگر ناراحت و عصبی باشید، دست یا استیک، به سطح دهانه، فشار وارد می‌سازد و صدا خفه می‌شود ( گاهی به چنین صدایی نیاز است، باید بتوانید آن را کنترل کنید )بی‌گمان ،این جمله را شنیده‌اید که « همه چیز به مچ بستگی دارد » اما، این جمله درباره‌ی نواختن ساز کوبه‌ای، درست نیست و به جای آن باید حرکت مچ را کنترل کنید و به کل دست اجازه دهید به گونه‌ی طبیعی در هنگام نواختن، حرکت کند. هنگامی که می‌خواهید با صدای بلندتر بنوازید، مچ خود را نزدیک به ۵ تا ۸ سانتیمتر بالا نگه دارید، در نتیجه می‌توانید دست خود را از آرنج‌ بلند کنید. انجام این کار، کنترل و پایداری نوازنده را افزایش می‌دهد .

زمام امور را در دست بگیرید
هنگام نواختن هر گونه ساز کوبه‌ای، توانا به تولید گونه‌های مختلف صدا و طنین خواهید بود. این که چگونهدر کدام بخش ساز، ضربه وارد کنید، رابطه‌ی مستقیمی با کیفیت صدا دارد. برای نمونه، ساز کنگا می تواند صداهای گوناگونی تولید کند .به عنوان قانونی کلی، هنگامی که ساز کوبه‌آی را نزدیک لبه بنوازید، صدایی زیر و بلند ایجاد می‌کند، اما اگر به مرکز آن ضربه بزنید، صدا بم‌تر و ضعیف‌تر خواهد شد.
برای همه ی صداهایی که ساز کوبه‌ای تولید می‌کند، دو گونه صدا وجود دارد : باز و بسته ( خفه )
صداهای باز در دهانه، لرزش بیشتری ایجاد می کنند.
صداهای بسته یا خفه، از لرزش دهانه پیش‌گیری می‌کنند.

اشاره
تا هنگامی که احساس کنید ضربه‌ها، طبیعی هستند و پی در پی صدای خوبی تولید می‌شود، حرکت‌های زیر را تمرین کنید. پس از آن، می‌توانید این حرکت‌ها را با هم ترکیب کنید.

گزینش صداهای باز
ضربه‌های بسیاری با صدای باز، وجود دارند. برخی از آن‌ها به گونه‌ی سنتی، در سازهای کوبه‌ای ویژه‌ای به کار گرفته شده‌اند، اما می‌توان آن‌ها را در هر سازی بکار برد. کلید نواختن صدای باز، این است که با دست‌ها ،‌آزادانه به دهانه، ضربه بزنید و آن‌ها را به سرعت از پوست جدا کنید. انجام این کار، سبب می‌شود تا طنین به خوبی، به گوش برسد.

ضربه‌ی اصلی صدای باز
در بیشتر سازهای کوبه‌ای دستی، نواختن لبه‌ی ساز با کف دست و حرکت آزادانه‌ی انگشتان به روی دهانه، سبب به وجود آمدن بهترین صدای باز می‌شود. با نزدیک کردن انگشتان به لبه و یا مرکز ساز، به تغییر صداها توجه کنید. صدا باید زنده، روشن و بدون هیچ گونه صدای اضافی باشد ( منظور از صدای اضافه، صداهایی است که سبب می‌شود طنین ساز،شفافیت لازم را نداشته باشد ) .
هر ساز، بسته به قطر، میزان انبساط کشش پوست و ضخامت دهانه، از سازهای دیگر، متفاوت است. دهانه‌های نازک‌تر، صداهای اضافی بیشتری به نسبت دهانه‌های کلفت‌، تولید می‌کنند. شاید نیاز باشد برای تولید بهترین کیفیت صدایی، انگشتان خود را به مرکز ساز نزدیک‌تر کنید. هنگامی که بهترین نقطه را پیدا کردید، مدتی در آن نطه بنوازید و ببینید چگونه تولید صدا می‌کند. تصویر ۶-۳، حالت اصلی دست را برای تولید صدای باز نشان می‌دهد .

ضربه‌ی شست
اصولاً ضربه‌ی شست، برای سازهای دهانه نازک، به کار برده می شود ؛ هر چند می توان آن را در نواختن هر یک از سازهای کوبه‌ای بکار گرفت. برای اجرای این ضربه، با بند انگشت شست به فاصله‌ی ۵ تا ۷ سانتیمتر از لبه، به دهانه، ضربه بزنید ( فاصله‌ی دقیق، بستگی به ساز دارد ). باید صدا، باز و عمیق باشد. این ضربه، همانند ضربه‌ی اصلی صدای باز است تصویر ۷-۳، راه مناسب را برای اجرای ضربه‌ی شست، نشان می‌دهد .

صدای شلاقی باز
صدای شلاقی از، نتی آکسان‌دار ( بلند ) است که به صدای ساز، رنگ می‌دهد. همچنین، این حرکت یکی از دشوارترین حرکت‌ها در برخی از سازهای کوبه‌ای به شمار می‌آید. برای تولید این صدا در هنگام نواختن کمی انگشتان خود را به حالت قاشقی در آورید. پس از این که دست به ساز برخورد کرد، انگشتان خود را شل کرده و به آن‌ها اجازه دهید که پس از ضربه به دهانه، به جای اول خود باز گردند .ضربه‌ی شلاقی، صدای « پاپ » مانند تولید می‌کند که زیرتر از صدای ضربه‌ی باز است. هنگامی که این حرکت از راست اجرا شود، صدا شفاف است و آشکارا شنیده می‌شود ( تصویر ۸-۳، حالت دست را برای نواختن ضربه‌ی شلاقی نشان می دهد .)
صدای درست شلاقی، مانند ضربه‌ی بی‌عیب و نقص بازی گلف است ؛ برخی روزها می‌توانید و گاهی نمی‌توانید بزنید. این یکی از زیبایی‌های سازهای کوپه‌ای است مهم نیست که تا چه اندازه وچقدر تمرین کنید همیشه چیزهای تاز‌ه‌ای برای کشف کردن ونیز اصول بنیادینی برای به تکامل رسیدن وجود دارد .

اشاره
برای تولید صدای شلاقی، دچار مشکل هستید ؟ یکی از مهمترین عوامل در اجرای صدای شلاقی شفاف، اطمینان از تنظیم دهانه است. اگر دهانه به میزان زیاد ،‌کشیده و یا شل باشد، صدا خفه و گنگ می‌شود ( برای آگاهی بیشتر از کودک کردن ساز، به بخش هیجدهم برگردید .)

صدای بم
برای تولید صدای بم، با کف دست به مرکز ساز، ضربه وارد کنید. مانند صدای باز، همین که دست با دهانه برخورد کرد، آن را به حالت اول خود بازگردانید تا دهانه بتواند آزادانه لرزش ایجاد کند در اینجا، ترفندی که می‌تواند سودمند باشد، این است که همزمان با ضربه‌ی کف دست، با ضربه‌ی ملایمی به انتهای دهانه، در زاویه‌ی بسته‌ای به ساز، ضربه وارد کنید انجام چنین کاری، سبب می‌شود که دست، خارج از مسیر تولید لرزش قرار گیرد. برای بیشتر نوازندگان، این حالت، طبیعی‌ترین راه برای نواختن صدای بم است، زیرا برای چیرگی به مرکز دهانه، ناچارند دست خود را در زاویه‌ای نزدیک به ساز حرکت دهند. تصویر ۹-۳، حالت دست را برای نواختن صدای بم، نشان می‌دهد .
برخی از سازهای کوبه‌ای، به نسبت سازهای دیگر، برای تولید صداهای بم توانمندترند. هم رفته، سازهای جامی شکل، مانند جیمبه‌ی آفریقایی با تمبک خاورمیانه‌ای، صدای بم و شفاف‌تری تولید می‌کنند، اما در مورد سازهای خمره‌ای شکل مانند کنگا ، این گونه نیست .

ضربه‌ی کناری
ضربه‌ی کناری به نسبت ضربه‌ اصلی باز، زیرتر است. برای نواختن ضربه‌ی کناری، به دهانه‌ی ساز نزدیک و به بخش کناره، ضربه‌ وارد کنید ( در بیشتر موارد، به آن بخش از دهانه که به بدنه پیوسته است، ضربه وارد می‌شود ). اگر می‌خواهید صدایی شفاف و آشکار تولید کنید، باید تا جای ممکن تمرین خود را افزایش دهید. هر اندازه به بخش کناره‌ی ساز، نزدیک‌تر شوید، صدا زیرتر می‌شود. پس از این که نواختن این ضربه راحت شد، متوجه‌ی لرزش گسترده‌ای در طنین ساز خواهید شد که می‌توانید در هنگام نواختن آن را بکار گیرید.

چیره دستی در صداهای بسته
ضربه‌های بسته ( خفه )، ضربه‌هایی هستند که لرزش کمتری تولید می‌کنند. این ضربه‌ها از ضربه‌های باز، بسیار کم صداترند ( در آغاز همین بخش به قمت « گزینش صداهای باز » برگردید ). و می‌توان آن‌ها را جزء نت های بدون آکسان، به شمار آورد. سازهای کوبه‌ای ویژه، نیازمند تکنیک‌های ویژه هستند، و هر ضربه، صدایی متفاوت تولید می‌کند .

صدای بسته‌ی اصلی
صدای بسته از این رو با صدای باز، متفاوت است که دست یا انگشتان، پس از اجرای ضربه به روی دهانه باز می‌مانند. در واقع، صدای بسته، نوازنده را به نت آکسان دار بعدی می برد. دستان خود را شل نگه‌دارید و کمی آن‌ها را حرکت دهید . روی هم رفته، نت‌های بسته، نرم‌تر از نت‌های باز نواخته می‌شوند. آنچه از ضربه‌ی بسته می‌شنوید تلنگر آرام و نرم انگشتان دست بر دهانه‌ی ساز است. هدف از ضربه‌ی بسته، ایجاد ضرب آهنگ ریتم است. نت‌های بسته، نت‌های بدون آکسان سازهای کوبه‌ای دستی هستند که بیشتر احساس می شوند تا شنیده شوند. در واقع این الگوها سایه روشنی برای همه‌ی ریتم اصلی به شمار می‌آیند .

ضربه‌ی شلاقی بسته
ضربه‌ی شلاقی بسته، همانند شلاقی باز است، با این تفاوت که هنگام برخورد دست با دهانه‌ی ساز، انگشتان به سطح دهانه، فشار می آورند. برای نواختن این ضربه، در برخی از سازها با دست به مرکز دهانه، سیلی بزنید.

ضربه‌ی کف دست
ضربه‌ی کف دست، همانند ضربه‌ی شلاقی بسته ودر مرکز دهانه، نواخته می‌شود. با این تفاوت که کف دست خود را به جای قاشقی کردان انگشتان، به مرکز دهانه پرتاب میکنید. نوازندگان، بیشتر این حرکت را در گونه‌های سازهای کنگا بکار می‌برند.

ضربه‌ی پاشنه‌ای
ضربه‌ی پاشنه‌ای، ضربه‌ی اصلی نوازندگان کنگا به شمارمی آید. برای نواختن این ضربه، دست خود را روی دهانه قرار دهید و از بخش نرمی کف دست به نوک انگشتان، حرکت دهید. همیشه به یاد داشته باشید که هنگام نواختن ضربه‌ی پاشنه‌ای دست خود را در تماس با دهانه قرار دهید .

اجرای چند حرکت دیگر
گاهی می‌توان با ایجاد دگرگونی‌هایی، ضرباتی به حرکت‌های اصلی افزود. هنگامی که حرکت‌های اصلی را به خوبی نواختید، می‌توانید ضربه‌های زیر را نیز تمرین کنید .

ضربه‌ی ارویی
برای نواختن ضربه‌ی جارویی، در حالی که آرنج بالا و پایین می‌شود ،انگشتان خود را جمع و دهانه ی ساز را لمس کنید. این ضربه، نرم و ملایم است و به ریتم، رنگ و بوی ویژه‌ای می‌دهد. برای نواختن این ضربه، می‌توانید از نرمی انگشت و برای صدایی بلندتر و شفاف‌تر از نوک ناخن‌ها استفاده کنید.

صدای بشکن میانی
انگشت خود را با زبان مرطوب کنید و برای نواختن صدای بم ،به آرامی آن را بر دهانه‌ی ساز بلغزانید. مانند ضربه‌ی شلاقی باز، نواختن این ضربه نیز بسیار دشوار است. پوست طبیعی، بهتر از پلاستیک کار می‌کند. دهانه‌ی پلاستیکی صاف و نرم نمی‌تواند این صدا را تولید کند برای مشاهده‌ی این حرکت به تصویر ۱۶-۳برگردید .

بشکن ( پلنگ )
بشکن، ضربه‌ی جایگزینی است که کاربرد زیادی برای نوازندگان ندارد. ضربه‌ی بشکن در لبه‌ی ساز اجرا می شود. اجرای این ضربه ،به سادگی بشکن زدن با انگشتان است .چیزی که این ضربه را در ساز ،متفاوت می‌سازد، این است که جای اجرای آن در کناره ( لبه‌ی ) ساز است برای تولید صدایی بلند، نیاز به محکم زدن این ضربه نیست .
ضربه‌ی بشکن میانی، ضربه‌ای نرمتر از ضربه‌ی کناری است.

اشاره
برای نواختن اشاره، به گونه‌ای پیاپی با انگشت انگشتر، میانه و سبابه به روی دهانه‌ی ساز، تلنگر بزنید. میتوان تنها از یک تلنگر قوس دار بکار برد ( یعنی حرکت پشت سر هم سه انگشت انگشتر، میانه و سبابه) همچنین، برای اجرای ریز می‌توان آن را تکرار کرد ( ریز، اجرای تند نت‌ها پشت سر هم است که معمولاً با حرکت‌های تند و پی در پی دو دست، نواخته می‌شود ).

ریز‌های یک دستی
برای اجرای ریز‌یک دستی با استفاده از چرخش مچ ( و نیرویی که از آرنج وارد می‌شود ) دست خود را بین بند انگشت شست و انگشت انگشتر، بلرزانید. برای نواختن این حرکت، به تصویر ۱۹-۳ نگاه کنید .

آرام نواختن و استیک‌های بزرگ
هنگام نواختن سازهای کوبه‌ای استیک‌دار، با گوناگونی کمتری در ضربه‌ها رو به‌رو هستید، اما این کمبود، به معنای محدود شدن نیست. گاهی برای به وجود آوردن صداهای مختلف، سازهای کوه‌ای بیشتری بکار می‌رود: مانند استفاده از درام‌ست. در موارد دیگر، برای هر دو دست، یک استیک وجود دارد. چنین ویژگی را می‌توان در ساز برزیلی « سوردو » یافت.شیوه‌ی گرفتن استیک‌ها
پیش از نواختن ساز استیک‌دار، بایستی شیوه‌ی گرفتن استیک‌ها را بدانید. اصولاً دو روش برای گرفتن استیک‌ها وجود دارد : روش سنتی و روش نوین. حالت دست راست در هر دو روش، یکسان است، اما حالت دست چپ ،تفاوت‌های عمده‌ای دارد.

روش گرفتن سنتی

این روش، از موسیقی نظامی گرفته شده است. در گروه‌های نظامی، سایدرام به وسیله‌ی یک تسمه روی شانه‌ها نگه‌داشته و به پای چپ، تکیه داده می‌شد. طرف چپ، بالاتر از طرف راست بود. به این دلیل که طرف چپ بالاتر و به دست چپ، نزدیکتر بود، نوازنده می‌بایست تکنیک متفاوتی برای دست چپ بکار می‌برد. همان گونه که می‌بینید، دست چپ، استیک را بین انگشت شست و سبابه (درون گودی دست ) نزدیک به ۴/۱ جلوتر از ته استیک نگه می‌دارد این نقطه‌ی اتکاء استیک است و استیک در این نقطه می‌چرخد. استیک، بین انگشت‌های میانه و انگشتر نگه داشته می‌شود. انگشت‌های میانه و انگشتر، به آرامی روی استیک را می پوشانند. این انگشتان حرکت افقی استیک را کنترل میکنند.برای زدن ضره، مچ دست را کج کنید و دست خود را از آرنج بچرخانید .